skanowanie0007

26 Bałtowie wschodni

kreskowanej (zwanej również sztrychowaną). Potem nastąpił stopniowy napływ ludności litewsko-łotewskiej, pojawiają się więc wraz z nią pochówki kurhanowe, a takie cmentarzyska następnie użytkowano aż do XII wieku. Z kolei na północnej Białorusi zaczął się kształtować nowy zespół, reprezentowany przez stanowiska typu Tuszemla. Od VIII w. znalazł się on pod wpływem plemion wschodnio-słowiańskich.

Cmentarzyska wschodniej Litwy uległy współcześnie silnemu zniszczeniu. Te, które się zachowały zawierają od kilku do 500 kurhanów. Groby starsze lokowano bardziej zwarcie, młodsze występowały w rozproszeniu na przestrzeni kilku hektarów. Kurhany miały średnicę 15-18 metrów i wysokość 1,5-2 m. Pod piaszczystym nasypem kurhanu, na pierwotnej powierzchni gruntu występowała najczęściej warstwa spalenizny. W IV-VII wieku nasyp otaczano wieńcem głazów lub rowem, bądź prostokątnymi jamami, w których wypełnisku zalegała ziemia z węglami. Na przełomie IV i V wieku we wschodniej Litwie pojawił się obrządek ciałopalny, ale dość długo panował tam birytualizm. Do sporadycznych odkryć należą na tym terenie bogate pochówki wojowników, interpretowane jako groby wodzów, wyposażone w broń (między innymi w importowane dwusieczne miecze w ozdobnych pochwach), ozdoby, części pasa, elementy oporządzenia jeździeckiego. Wiele z tych zabytków zdobionych jest srebrem. W grobach kobiecych znajdują się przede wszystkim ozdoby (tarczki skroniowe, kolie spiralek, naszyjniki, zapinki), rzadziej narzędzia i przedmioty codziennego użytku, jak noże, szydła, przęśliki. Pochówki ciałopalne dominują we wschodniej Litwie od początku VI wieku. Umieszczano je w nasypie kurhanu, lub pod nasypem. W starszych fazach w jednym kurhanie występuje od jednego do trzech grobów, później liczba ta dochodzi do ośmiu pochówków. Również i tu znajdują się groby koni, ciałopalne i szkieletowe, umieszczane w oddzielnych częściach cmentarzy. W wyposażeniu zawierały zwykle tylko wędzidło, rzadziej sprzączkę, strzemiona, bądź sierp.

Ten obszar był już rdzennym terenem krystalizowania się Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Różnice międzyplemienne, obserwowane na cmentarzyskach wschodnich Bałtów zanikały stopniowo od X-XI wieku. Niektóre ozdoby, jak np. zapinki podkowiaste zyskały wówczas szeroki zasięg. W końcu XII wieku na całym obszarze chowano zmarłych wyłącznie na cmentarzyskach płaskich, a powszechnym obrządkiem stało się ciałopalenie. W połowie XIII w. zaprzestano wznoszenia kurhanów. Spalone szczątki umieszczano odtąd w płytkich jamach. Od XIV wieku, może w związku z coraz silniejszą infiltracją chrześcijaństwa, zaczął się szerzyć zwyczaj wkładania do grobów monet, które można było traktować jako namiastkę wyposażenia. Tych monet spotykamy w poszczególnych pochówkach od kilku do kilkudziesięciu sztuk, umieszczanych w różnych częściach jamy grobowej. Zwyczaj ten przetrwał aż do początków XVIII wieku.