Scan 090220 0016

226

Ten argument mnie nie przekonuje. W zepsuciu tych, którzy przez przypadek dochodzą do władzy, jest coś wulgarnego i pospolitego, co czyni ich zło zaraźliwym dla tłumu. W zdeprawowaniu wielkich panów istnieje natomiast pewne arystokratyczne wyrafinowanie, pewien pozór pańskości, który sprawia, że nie udziela się ono tak łatwo.

Lud nigdy nie potrafi wniknąć w niedostępny labirynt dwornych obyczajów, nie umie odkryć podłości ukrytej pod eleganckimi manierami, wyszukanym smakiem i wdzięczną mową. Natomiast pierwszy lepszy nędzarz od razu pojmie, czym jest kradzież mienia publicznego lub sprzedawanie za pieniądze względów państwowego urzędu, i będzie zadowolony mogąc czynić to samo.

Należy się zresztą obawiać nie tyle widoku zepsucia ludzi możnych, ile niemoralnych czynów prowadzących do osiągnięcia władzy'. W ustroju demokratycznym ludzie mają do czynienia z prostym człowiekiem, który wyszedł spośród nich i w krótkim czasie zdobył bogactwo oraz władzę. To ich zdumiewa, dziwi i wzbudza ich zawiść. Chcą więc zrozumieć, jak doszło do tego, że człowiek, który wczoraj był im równy, dzisiaj ma nimi rządzić. Niechętnie będą przypisywać tę karierę jego talentom lub cnotom, ponieważ byłoby to jednoznaczne z uznaniem, że sami są mniej cnotliwi i utalentowani. Zaczynają więc poszukiwać przyczyn wśród jego wad, i rzadko się w tym mylą. W jakiś nikczemny sposób zostają wtedy pomylone pojęcia podłości i władzy, niegodziwości i sukcesu, użyteczności i hańby.

Do jakich wysiłków zdolna jest demokracja

Uprzedzam czytelnika, że będę mówił o rządzie, który wykonuje rzeczywistą wolę ludu. nie zaś o takim, który ogranicza się do rządzenia w jego imieniu.

Tyrańskiej władzy, która rządzi w imieniu ludu. najtrudniej jest się oprzeć, ponieważ taka władza, będąc wyposażoną w siłę moralną właściwą większości, działa jednocześnie ze zdecydowaniem, szybkością i uporem jednego człowieka.

Dosyć trudno jest powiedzieć, do jakiego wysiłku może być zdolny rząd demokratyczny w chwili narodowego kryzysu.

Dotychczas nie istniała żadna wielka republika demokratyczna. Obrazilibyśmy pojęcie republiki, określając tym mianem oligarchię, która panowała we Francji w 1793 roku. Stany Zjednoczone jako jedyne dostarczają odpowiedniego przykładu.

Otóż w czasie pięćdziesięciu lat istnienia Unii egzystencja jej tylko jeden raz została zagrożona, a miało to miejsce podczas wojny o niepodległość. Na początku tej długiej wojny obywatele spełniali obowiązek służby ojczyźnie z nadzwyczajnym entuzjazmem.¹⁵ Ale w miarę przedłużania się walki zwykły egoizm znowu brał górę: do skarbu państwa nie wpływały już pieniądze, mężczyźni przestali zgłaszać się do armii; lud dalej pragnął niezależności, ale cofał się przed środkami, dzięki którym można było ją uzyskać. Hamilton pisał: „Na próżno pomnożyliśmy podatki i próbowali nowych sposobów ich ściągania. Oczekiwania społeczeństwa dalej były zawiedzione i skarb państwa pozostawał pusty. Demokratyczne formy administracji, właściwe demokratycznej naturze naszego rządu, oraz brak pieniędzy w obiegu, spowodowany przez zastój w handlu, sprawiły, że wszystkie wysiłki podjęte dotąd w celu zdobycia odpowiednich sum spełzły na niczym. Poszczególne stanowe ciała prawodawcze zrozumiały' beznadziejność tych zabiegów.” (Federalisia, nr 12.)

Od tego czasu Stany Zjednoczone nie musiały już sprostać żadnej większej wojnie.

Aby ocenić poświęcenia, do jakich może być zdolna republika demokratyczna, trzeba więc poczekać do czasu, gdy naród amerykański będzie zmuszony oddać rządowi, jak to się dzieje w Anglii, połowę dochodów lub gdy Ameryka będzie musiała wysłać, jak Francja, dwudziestą część narodu na pole walki.

W Ameryce nie istnieje przymusowy pobór do wojska ludzi werbuje się za pieniądze. Pobór przymusowy jest tak przeciwny zapatrywaniom i tak obcy zwyczajom tego narodu, że wątpię, by kiedykolwiek ośmielono się go tam wprowadzić. To. co nazywa się we Francji poborem do wojska, jest na pewno najcięższym z podatków: nie wiem jednak, jak moglibyśmy dać sobie bez niego radę, gdyby przyszło do wielkiej wojny w Europie.

Amerykanie nie zastosowali u siebie przymusowego poboru do floty, obowiązującego w Anglii. Nie mają też nic, co przypominałoby nasz

“ Czyini bardzo osobliwym była. moim /.daniem, przyjęta przez Airieryfcutlów uchwala o czasowej rezygnacji z picia herbaty. Ci, którzy wiedza, ze na ogól ludzie su przywiązani do swych nawyków burdziej niż do życia, zdumieją się na pewno owym wielkim i nic znanym poświęceniem, na jakie przystał taty naród.