skanuj0005

i

i

Nawiązując do kartezjańskiego cogito, wyjaśnił, że „myśleć” to znaczy „syntetyzować” i ..jednoczyć”. Dopiero przy takim aktywistycznym ujęciu myślenia można uznać jego autonomię. Wykładnią autonomii myślenia okazuje się w kantyzmie aprioryczna struktura transcendentalnego podmiotu, w którym zawiera się intelekt. Kartezjańską ideę autonomii myślenia Kant wypełnił nowymi treściami o czynnościach intelektu i ich apriorycznych warunkach, ale zarazem zrezygnował z odcinania myślenia od

przyrody jako zbioru powiązanych i cdniesio:_% _h do siebie przedmiotów. Chodzi tu oczywiście o przedmioty ukonstytuowane przez intelekt i wyznaczone apriorycznymi schematami (kategoriami).

■Zgodnie z tą koncepcją intelektu Kant interpretuje przyrodoznawstwo iako zespół intersubiektywnych, apriorycznych twier-^rdźćń. które porządkują dane~ zmysłowcPyT zbiór pHćdmTotów~ i właściwych im praw. Aktywność intelektu — składnika x>d-miotu transcendentalnego — stanowi ostateczne ugruntowanie i uzasadnienie przyrodoznawstwa. Ma ono charakter fenomenalny, gdyż operuje tylko danymi zmysłowymi, a nie dociera do rzeczywistości poza tymi danymi. To ograniczenie kompensuje mu inny walor, który polega na formułowaniu powszechnie ważnych twierdzeń i operowaniu sądami syntetycznymi a priori. Wzorem przyrodoznawstwa była, jak wiemy, newtonowska fizyka, zaś rozwój na jej podstawie nauk przyrodniczych i jej powszechna akceptacja świadczyły dodatkowo o jej wartości jako nauki

Rozpatrując syntetyzującą aktywność intelektu Kant podniósł kwestią jego tożsamości. Chociaż intelekt odnosi sią zawsze do _s różnorodności danych, to przecież w nich sie nie zatraca, posiada &    bowiem świado rooś ć, sa m eg o._s i obje, swej odrębności od różnorod-

X6lbi' '/V ⁿy°h przedstawień. Tożsamość intelektu jest zapewniona przez jego samowiedzą, w której ujmuje sią „aprioryczną jedność aper-cepcji”, czyli poznaje się syntetyzującą, jednoczącą aktywność intelektu jako warunek wszelkich intelektualnych wyobrażeń. Kant unikał w ten sposób wiązania tożsamości intelektu z jakąkolwiek substancją duchową, bądź też psychiczną (czy przyrodniczą) zdolnością. Powołując się na rolę apriorycznej samowie-dzy spodziewał się uwydatnienia autonomii intelektu.

, t danych zmyśle ych. W intelektualnej wiedzy dane zmysłowe są ) V- niezbędnym tworzywem, zktdrego myślenie~~~konstruowało po-^: k    wszechnie ważny naukowy obraz    przyrodyj~W    tym    sensie kan-

j-    towiki model naukf byl rodzajem    kompromisu    między empiryz-

inem I~racjonalizmem. Nauka nie    wykracza tu    poza    doświadcze-

I nie, jest interpretacją danych doświadczenia wedle apriorycznych *    form zmysłowości i intelektualnych schematów.

[' j ■

i    i. Krytyka metafizyki

Po wyjaśnieniu warunków umożliwiających poznanie naukowe Kant podejmuje pytanie: ezv -jest, możliwa metafizyka jako nau-

|ka_intersubiektvwna. (.powszechnie w a zna) i rozwijając a się syste-ma tycznie^ Dotychczasowa historia filozofii wydaje się temu przeczyć, tyie w niej różnic zdań i sprzecznych opinii. Problem po-I winien być jednak rozpatrzony systematycznie i tej problcmaty-■    ce poświecił Kant: obszerną partią Krytyki czystego rozumu, za

tytułowaną: (dialektyka transcendentalna^Jest ona domeną rozumu (Vernunfty.

Kant rozumiał metafizyką jako dążenie do ustalenia bezwzględnych podstaw jednoczących to, co podmiotowe (psychicz- ■ ne), to, co przedmiotowe (zewnętrzne wobec psychiki), oraz to, ~co~podmiotowe i zarazem przedmiotowe. Dążenia te wyrażają | się w~~|ddga'ch ?bzuiri'uj’7~ktorych Kant wyróżnia trzy: duszę, wszechświat i Boga.^jjldee rozumu” różnią się_ od pojęć, które Tcdnsfytuule^intelekt z danych zmysłowych; pojęcia mają charakter konstytutywny, dzięki nim powstaje przedmiot poznania jako~~trwaly zespół danych zmysłowych i praw przyrody. „Idee rozumu” zaś mają charakter „rc-gulalywny'’, są więc ogólnymi j " wzorcami, które rozum stawia _przed_sobą i stara się wypełnić j    obiektywnymi,__ bezwzględnymi treściami. Zaczerpnięta od Plato-

!    -na~koncepcja „idej” służy u Kanta podkreśleniu, że chodzi

j    o ogólne zasady, które wyznaczają kierunek poszukiwań rozumu,

j    Zmierza on bowiem do odkrycia bezwzględnych trwałych pod-

\    staw świata zjawiskowego, czyli zmierza cło odkrycia duszy,

j    wszechświata i Boga. Kant podkreślaj że _idee—nie wystcmuuT

I    w nauce i nic można o nich uzyskać intersubiektywnej wiedzy

j    509

I

508