50199 skanuj0021 (108)

202 Księga czwarta IV, 1

że wie to z taką samą pewnością jak to, że pewiera człowiek zranił innego, gdy sobie przypomina, że? widział, jak jeden przebija drugiego. Ale ponieważ! przypomnienie nie zawsze bywa tak jasne jak? aktualna percepcja i z biegiem czasu zaciera sięi mniej lub więcej u wszystkich ludzi, więc jest to jedna z różnic wskazujących, że wiedza oparta;; na dowodzeniu jest O wiele bardziej niedoskonała od wiedzy intuicyjnej, jak to zobaczymy w rozdziale następnym.

ROZDZIAŁ II Stopnie naszej wiedzy

Witdtfl

intuicyjna

§ i. Skoro, jak powiedziałem, cała nasza wiedza polega na tym, że umysł wgląda w swoje własne idee i że to daje mu największą jasność i pewność, jaką przy posiadanych władzach i właściwym nam sposobie poznawania jesteśmy zdolni osiągnąć, to nie będzie rzeczą zbędną, jeśli nieco bliżej rozważymy stopnie pewności poznania. ] Niejednakowa jasność naszej wiedzy polega,, jak jftj_si€ zdaje, na^ tym, że umysł w różny sposób postrzega bezpośrednio zgodność albo niezgodność swych idei, jjeśli bowiem zastanowimy się nad własnymi sposobami myślenia, to znajdziemy, że czasem umysł postrzega zgodność albo niezgodność dwu idei bezpośrednio dzięki nim samym, bez interwencji jakiejkolwiek innej; to, jak myślę, możemy nazwać wiedzą intuicyjną. Tu bowiem umysł nie zadaje sobie wcale trudu dowodzenia i badania, lecz postrzega prawdę tak, jak oko postrzega światło przez to samó, że zwraca

Mię ku niemu. W ten sposób umysł postrzega, że to,

BO białe, nie jest czarne, że koło nie jest trójkątem,

Żc 3 jest większe od 2 i że 3 jest równe 1 plus 2.

Tego rodzaju prawdy umysł postrzega od razu, ujmując razem te idee dzięki samej intuicji, bez pośrednictwa jakiejś innej idei; taki zaś rodzaj poznania jest najbardziej jasny i najpewniejszy ze wszystkich, na jakie stać słabość ludzką. Tej części wiedzy nie podobna nie przyjąć: narzuca się ona postrzeganiu bezpośrednio, niczym jasny blask słoneczny,? skoro tylko umysł zwróci ku niej swój wzrok, i nie pozostawia miejsca na wahanie, wątpienie lub dociekanie, lecz od razu napełnia umysł swym przejrzystym światłem. Na tej właśnie intuicji polega pewność i oczywistość całej naszej wiedzy; pewność tę każdy uznaje za tak wielką, że większej nie można sobie wyobrazić, a więc i wymagać. Wszak człowiek nie może pragnąć większej pewności niż ta, jaka jest związana z wiedzą, że każda idea w jego umyśle jest taka, jak ją postrzega, oraz że dwie idee, których różnice postrzega, są od siebie różne, nie zaś ściśle te same. Kto żąda jeszcze większej pewności, ten sam nie wie, czego chce, i pokazuje tylko, że chciałby być sceptykiem, choć nie jest do tego zdolny. Pewność tak całkowicie zależy od tej intuicji, że na następnym stopniu wiedzy, jaki nazywam demonstratywnym, to znaczy opartym na dowodzeniu, intuicja ta jest konieczna we wszystkich połączeniach idei pośrednich, bez czego nie możemy osiągnąć wiedzy i pewności.

§ 2. Następnym stopniem poznania jest ten, na Wedza demon-którym umysł nasz postrzega wprawdzie zgodność ^slrat^^mar albo niezgodność jakichś idei, jednakże nie bez-