skanuj0024 (92)

214 Księga czwarta IV, 2

idee kątów trójkąta i równości z dwoma pros ty ma tak jasne, jak którykolwiek matematyk na świecić móże mimo to mieć bardzo niejasne postrzeżenie] zgodności tych idei i co za tym idzie, nader niejasna O tym wiedzę. Ale idee, które z racji swej niejasności lub z innego powodu są mętne, nie mogą dać nigdy*) wiedzy jasnej i wyraźnej, a tó dlatego, że o ile jakiea idee są niejasne, to umysł nie jest zdolny jasnia postrzegać, czy są zgodne, czy niezgodne. Aby tól samo wyrazić w sposób dający mniej okazji do niea porozumień: ten, kto z .używanymi przez siebie] słowami nie wiąże oznaczonych idei, nie móżęi tworzyć z nich zdań, których prawdziwości mógłby! być pewny¹.

ROZDZIAŁ III Zakres wiedzy ludzkiej

Nasza uńedza nie si(ga dalej mi nasze idee ani niż mał-nośi postrzeżenia ich zgodności lub niezgodności

§ 1-2. Z tego, że, jak było powiedziane, wiedz a? polega na postrzeganiu zgodności lub niezgodnością pomiędzy naszymi ideami, wynika:

L Po pierwsze, że wiedza nasza nie móże sięgać dalej niż-nasze-idee*.____

II. Po drugie, że wiedza nasza nie sięga poza postrzezeni€"jch--zg^)d^ścŁ]nbmezp;odno.ści. Ponieważ

AAŚ postrzeżenie"*© -powstaję ji),_4ia droiize~-intuiGji> czyli przez bezpośrednie porównanie dowolnych dwu idei, albo 2„). dziękbrozunMDwi^ który bada zgodność lub niezgodność dwu idei za pośrednictwem pewnych Innych; albo wreszcie 3) przez wrażenia, gdy postrzegamy istnienie rzeczy poszczególnych, więc/'' itad wynika, że:

§ 3. III. Po trzecie, widzimy, że nie możemy mieć wiedza wiedzv.intukydaei^któr^3v-»ię-rozeiągafama wszyst- ZS^skZ kie nasze idee i na wszystko, co byśmy o nich wie- wszelkie stoli zieli ; albowiem nie możemy zbadać i pO§tiz.C£ IZdzt^kdzy wszelkich stosunków^jakiejzachodz^ między. ideami^* wszelkimi m-"przez^ zestawienie ich lub bezpośrednie porównanie;^siymt *^eam jednej z drugą. Tak na przykład mając idee trój- \ kąta rózwartokątnego' t^strokątarregopTiakreślonych na równych podstawach między liniami równoległymi, mogę postrzec intuicyjnie, że jeden nie jest drugim^ale nie mogę się dowiedzieć, czy są, czy nie si^ równe; ich zgodności albo jiiezgodności pod względem równości nie można bowiem nigdy post rzec pfzez bezpośrednie porównanie ich ze,sobą:

odmienny kształt —tych figur.....nie .pozwala ściśle

i bezpośrednio przyłożyć do siebie jch części, wobec czego trzeba pewnych cech pośredniczących, by zmierzyć te części; a to już jest dowodem, czyli wi edzą’%e^;umową.

§ 4. IV. Po czwarte, z tego, có zostało stwierdzó- To samo nc, wynika daiej, ze nasze poznanie rozumowe nie _{ideJzy denwn}_ może ogarnąć całego obszaru naszych idei, bo po- stratywnej mlędzy_dwiemą ideami) jakie. chcielibyśmy. ..badać, lllc zawszc zdołamy znaleźć takie ogniwa pośrednie,

Iżby dało się połączyć z pewnością intuicyjną jedną uli v * inną. we wszystkich krokach dedukcji; gdzie

1

Zakończenie tego rozdziału w trzech pierwszych wydaniach Essąfu brzmiało: „Natomiast idee ciemne i zagmatwane nigdy nie prowadzą do wiedzy jasnej i wyraźnej, gdyż o ile idee są zagmatwane lub ciemne, umysł nigdy jasno nie zdoła postrzec, czy zgadzają się one ze sobą, czy się nie zgadzają". M. in. na tym zdaniu opierano wymierzony przeciw Locke’owi zarzut, że odrzuca on tajemnice wiary (Frasęr),