17644 skanuj0018 (134)

196 Księga czwarta IV, 1

Człowiek wie niechybnie, gdy tylko w jego świadó4 mości pojawią się idee, że te idee, które oznacza mianem „białe** i „okrągłe", są tymi właśnie ideamy a także, że nie są innymi ideami, które oznacza mianem „czerwone" lub „kwadratowe". Żadeia pewnik ani twierdzenie nie mogłoby sprawić^ byj poznał to jaśniej i pewniej, niż poznał poprzednio! nie stosując tego rodzaju reguły ogólnej. Taka tedyl jest pierwsza zgodność albo niezgodność, jaki| umysł postrzega w swych ideach od pierwszego rzutia oka; jeśli zaś zdarzy się tu jaka wątpliwość, tó zawszy stwierdzimy, że dotyczy nazw, a nie samych idei| których tożsamość albo różność dostrzega się tak samo szybko i jasno, jak się dostrzega je samej inaczej wprost być by nie mogło.

TotsamoSt

i riinośi Sil wzglfdne

§ 5. U. Następny rodzaj zgodności albo nie-; zgodności, jaką" umysł postrzega w swoich ideach, można, jak myślę, nazwać zgodnością albo niezgodnością względną, co nie jest niczym innym niż Spostrzeżeniem stosunku między dwiema ideami jakiegokolwiek rodzaju — między ideami substancji, modi czy jakichś innych. Zawsze trzeba pamiętać, że wszelkie idee ó treści odrębnej różnią się ód siebie ' i wobec tego trzeba ogólnie i stale przeczyć zgodności; między nimi; nie byłoby więc wcale miejsca na pozytywne poznanie, gdybyśmy nie mogli postrzegać między ideami jakiegoś związku i wykrywać pomiędzy nimi wzajemnej zgodności albo niezgodności, gdy je umysł na różne sposoby porównuje.

O współ istnie-

§ 6. III. Trzecim rodzajem zgodności i niezgodności, jaki można znaleźć w ideach, które są przedmiotem postrzeżeń umysłu, jest współistnienie i brak współistnienia w jednej rzeczy; w szczególności

dotyczy to substancji. I tak, gdy orzekamy o złocie, * B| jest ogniotrwałe, to nasze poznanie tej prawdy uprowadza się tylko do tego, że ogniotrwałość, czyli odporność na Ogień, niepodleganie w nim zniszczeniu, to idea, która stale towarzyszy i jest związana IC szczególnym odcieniem żółtości, ciężarem, topliwością, kowalnością i rozpuszczalnością w wódzie ‘królewskiej, które to idee składają się na naszą ideę ułożoną, jakiej dajemy nazwę „zloto“.

O islnvn^sH

tzeesyuńsiyu¹

\ § 7. IV. Czwartym i Ostatnim rodzajem jest faktyczne, realne istnienie w zgodności z pewną ideą. Sądzę, że te cztery odmiany zgodności i nie-Egodności obejmują całą wiedzę, jaką posiadamy i jaką posiadać jesteśmy zdolni: boć wszelkie dociekania, jakie możemy przedsięwziąć co do swych idei, wszystko, co o nich wiemy i co zdolni jesteśmy

0    nich twierdzić, sprowadza się do tego, że dana idea jest albo nie jest tożsama z pewną inną; że z inną ideą współistnieje zawsze w tej samej rzeczy albo nie współistnieje z nią nigdy; że pozostaje w takim czy innym stosunku do jakiejś innej idei;

1    wreszcie, że. ma rzeczy wiste istnienie poza umysłem. Tak na przykład to, że co jest niebieskie, to nie jest żółte, dotyczy tożsamości; to, że dwa trójkąty d podstawach równych, pomiędzy dwiema równoległymi, mają pola równe, jest twierdzeniem o stosunku; że żelazo podlega działaniom magnetycznym, jest twierdzeniem ó współistnieniu; że Bóg iHtiiicjc, to przykład zdania o egzystencji realnej.I liikkolwiek^teżsamość i współistnienie są w gruncie meczy jedynie stosunkami, to przecież są to tak IRCiególne odmiany zgodności albo niezgodności iWliyoh idei, że zasługują stanowczo na to, by