skanuj0007

Ogólny rozwój kręgowców

LEGENDA

L.S. - Prpekrój pOł.fJużrty 7.S, - Przekrój pop/żeczny

EKtoderma

Mezoderma

O- Jelito

ł-Mezttderma

pośrednia

^c=s=w Cmoderma A — Prajelilo C - Jama crafa

S - Somit gjj „ Cewa ^ nerwowa ■ Struna ęrz!ji£»tovva

LA.MCETNIK    £ABA

RE:2QWO DNIÓWCE

KUFICZĘ

ROZWÓJ

TUŁOWIA

■ ' s/1

I 0 i I (o; jł

SSAK Pierwotne kręgowce morskie produkują małe, łożyskowy ubogie w żółtko (ołigoiecytatne) jaja, z których powstają pływające larwy. Większość' płazów ma większe, lepiej zaopatrzone w żółtko (me-zolocytalne) jaja, z których także powstają wolno pływające larwy. Jako wyraz adaptacji do życia na lądzie gady i ptaki składają niewielką liczbę dużych, bogatycli w żółtko (połilccytal-nych) jaj zaopatrzonych w błony ochronne i w skorupkę, i nie przechodzą stadium larwalnego. U ssaków łożyskowych żółtko zostało wtórnie zredukowane do ilości oiigolecytałnej, a rozwój jaja odbywa się w macicy.

Bruzdkowanie oligolecytalnego jaja lanrtet-nika prowadzi do powstania pustej w środku, kulistej błastuli o prostej budowie. Mczołecy-talne jajo żaby wytwarza blastułę. z ekscentrycznie położoną jamą blastuli, otoczoną przez małe blastomery bieguna animałnego i duże blastomery bieguna wegetatywnego. W czasie hruzdkowariia połilccytslnego jaja kury, żółtko się nie dzieli. Podziały cytopłazmy ograniczone są do bieguna animałnego, co prowadzi do wytwarzania dwuwarstwowej masy blastomerów, otaczającej żółtko i mającej kształt dysku. Rozstęp między warstwami stanowe twór homologiczny w stosunku do jamy blastuli form niższych. Wkrótce wytwarza się jama podznrodkowa pomiędzy biastomerami a ytówną masą żółtka, wypełniona płynnym żółtkiem o znaczeniu odżywczym W wyniku bruzdkowania oligolecytalnego jaja ssaka łożyskowego powstaje łita morula, w której wkrótce tworzy się jamka i morula przekształca się w jamistą blastocystę z ekscentrycznie położonymi komórkami węzła zarodkowego. Bruzdkowanie nazywa się kompletnym lub niekompletnym, w zależności od stopnia podziału cytoplazmy, oraz równomiernym albo nierównomiernym, zależnie od względnej wielkości wczesnych blastomerów. Ważniejszo jednak dla dalszego rozwoju są różne stosunki jądro-cytopiazma w blastomerach powstałych przez podział zygoty cechującej się miejscowymi różnicami w cytoplazmie.

U form z pływającymi larwami (bezowod-niowców) cala błastula przekształca się w zarodek, podczas gdy u form lądowych (owod-niowców) część blastułi tworzy błony płodowe. '■ '    .1.

U jancetriika gastrulacja odbywa ,śię przez wpukłenie przyszłej .entodermy i mezodermy

mezoderniy ściennej twotzy segmentalną mię-śniówkę ciała i jest częściowo homologiczna w stosunku do mezodermaInych somitów (orni wyższych.

U żaby (jajo mezoleoyutne) gnstrulacja jest nieco odmienna, ale powstawanie cewy nerwowej, struny grzbietowej i jelita jest w ogólnych zarysach takie samo, jak u lancetnika Jednak w trakcie powstawania struny grzbietowej mezoderma przez pewien czas tworzy litą warstwę między entodermą i ektodermą. Rozciąga się orta w kierunku brzusznym, a później powstaje w niej jama, tak że ścienna i ,trzewna warstwa me.zodermy otaczają dwustronne jamy ciała. Krezka brzuszna następnie zanika i jamy ciała łączą się. Mezoderma leząca luz przy strunie grzbietowej tworzy metameryc/nie ułożone somity. Bardziej bocznie leży pasmo mezodermy pośredniej, która daje początek nerkom i gonadom.

Powyższe rozważania, dotyczące rozwoju tułowia, mogą być z pewnymi modyfikacjami zastosowane do całego typu strunowców. Najważniejsze modyfikacje związane są ze zmienną ilością żółtka i obecnością błon płodowych Porównywalne stadia rozwoju wszystkich kręgowców mają pewne wspólne cechy, które można również rozpoznać w odpowiednich stadiach rozwoju człowieka.

strunowej, z zarośnięciem jamy Mastuli. Powstające w ten sposób prajelito ma sklepienie z mezoderniy strunowej, dotykającej do zawiązka cewy nerwowej, a pozostała część pra-jclita jest wysiana entodenną kontaktującą się z ektodcrmą.

W ciągu dalszego rozwoju tułowia zachodzi indukcja płytki nerwowej, która wpukls się i zagłębia pod powierzchnię ektodermy, tworząc cewę nerwową. Mezoderma strunowa oddziela się od enlodermy i tworzy osiową strunę grzbietową, leżącą pod cewą nerwową, oraz leżący po bokach szereg ułożonych parami kieszonek jamy ciała. Ciągłość entodormy zostaje przywrócona z chwilą powstania cewy jelita ostatecznego. Parzyste kieszonki jamy ciała, leżące po bokach struny grzbietowej, stanowią podstawę metameiycznej segmentacji charakterystycznej dla strunowców. Kieszonki powiększają się. w kierunku grzbietowym i brzusznym i tworzą dwustronne jamy ciała oddzielone przez biegnące pośrodku jelito z krezką grzbietową i brzuszną. Następnie krezka brzuszna i przegrody międzyseymentalne ulegają przerwaniu i powstaje pojedyncza jama ciała. Ściany kieszonek jamy ciała dają początek warstwie, mezodemty trzewnej, otaczającej entodermę jelita oraz warstwie mezoderniy ściennej, wyściełającej ektodermę. Duża część

Schemat budowy kręgowca

{ ■ V'ż ■fi;;.

V ir/;

■ii

Na szczególną uwagę zasługują:

j    1, Pusty, wewnątrz w kształcie cewy, układ

j nerwowy leżący grzbietowo, rozciągający się j    w kierunku głowowym, gdzie tworzy mózg;

2.    Puszka mózgowa i podzielony no segmenty. kręgosłup;

3.    Stosunek struny grzbietowej do puszki mózgowej, kręgosłupa, przysadki, aorty grzbietowej i jelita;

_    4. Gardziel z jej lukami, oddzielonymi przez

. szczeliny i rowki. Każdy luk zawiera rusztowa-

nie szkieletowe, mięśnie, nerwy i luk aorty, łączący aortę grzbietową i brzuszną;

5.    Otwór gębowy łeż.ący w przedłużeniu szczelin skrzelowych, przy czym szczęki stanowią' rusztowanie szkieletowe pierwszego luku;.

6.    Cewko watę serce leżące brzusznie w osierdziowej części jamy ciało, któro otrzymuje; krew z leżącej ogonowo iyly zasadniczej wspólnej i wątroby i pompuje ją do łuków sorty przez aortę brzuszną; -

7.    Jelito i przewód moczowo-płciowy uchodzące do wspólnego steku. ^;

25

|

I

w

i

i

1:;

ś.