skanuj0011

naturalnym. U dzieci szczególnie słabych lub pod jakimś względem ułomnych tendencje kompensacyjne są oczywiście odpowiednio silniejsze. Już w pierwszych latach życia kształtuje się indywidualny styl przezwyciężania kompensowania własnej słabości wobec innych i utrwala się linia życia, określająca główny kierunek całej działalności życiowej jednostki.

Teoria Adlera, który pierwszy zwrócił uwagę na psychologiczne konsekwencje fizycznej i społecznej nierówności ludzi, obudziła szerokie zainteresowanie zarówno z uwagi na swoją względną postępowość społeczną, jak też znacznie większe niż w przypadku psychoanalizy Freuda możliwości wykorzystania jej nie tylko w praktyce terapeutycznej, ale także w pedagogice. Adlerowska interpretacja przestępczości młodzieży, a zwłaszcza aktów agresji i chuligaństwa popełnionych „bezinteresownie”, została niemal powszechnie przyjęta i uznawana bywa do dziś.

W późniejszych swoich pracach Adler zaczął zwracać coraz większą uwagę na wzajemną zależność ludzi i na ich potrzebę z jednej strony rozczłonkowanie przynależności do innych i podporządkowania się im, a z drugiej — własnej niezależności od innych i pełnej autonomii osobistej. Tematyka ta stała się centralną u neopsychoanalityków drugiej generacji, tych, którzy po przewrocie hitlerowskim wyemigrowali z Wiednia i z Berlina do Stanów Zjednoczonych i tam rozwinęli główną działalność.

Niektórzy rozpatrując problem stosunków międzyludzkich, czynili to jeszcze w konwencji biologistycznej. Największe zainteresowanie wzbudziła teoria Otto Ranka, który wiązał potrzebę przynależności z faktem pierwotnej biologicznej jedności noworodka z ciałem matki. To pierwotne zespolenie zostaje brutalnie zerwane w chwili urodzenia, kiedy człowiek opuszcza łono matki i zaczyna żyć życiem samodzielnym. Powstaje wtedy głęboki uraz odłączenia się, który ciąży na człowieku przez całe życie; wyprzedza on freudowski kompleks Edypa i jest od niego o wiele ważniejszy. Staje się on nieustannym źródłem lęku człowieka przed osamotnieniem, opuszczeniem lub odrzuceniem przez innych i potrzeby przynależności do kogoś jednego albo do jakiejś grupy czy społeczności. Ale równocześnie istnieje także potrzeba rodzenia się na nowo, uzyskiwania autonomii, określenia własnej tożsamości. Tak więc utrzymuje się stały 1 oiillikt między nieświadomymi potrzebami jedności i odrębności, bezpieczeństwa i twórczości. Wyraża się on w formach symbolicznych, piowadząc często do irracjonalnych sposobów zachowania i zaburzeń funkcjonalnych. Rank próbował wzorem innych neofreudystów nadać wojej koncepcji również wymiary historyczno-społeczne. Na przykład r losił, że społeczeństwo pierwotne musiało być matriarchalne, że biblijna i powieść o wypędzeniu z raju jest symbolicznym wyrazem urazu związanego / opuszczeniem łona matki, że pierwszym dziełem cywilizacji była łódź pko symbol organów rodnych matki itp. W swojej krytyce społeczeństwa, w którym jednostka jest zagrożona, odrzucana i osamotniona, Rank starał mc wykorzystać marksistowską krytykę społeczeństwa mieszczańskiego i leorię alienacji, nadając jej jednak własną interpretację.

Wśród neofreudystów szukających wyjaśnienia różnych późniejszych zaburzeń funkcjonalnych w powiązaniu z ciałem matki pewien rozgłos uzyskała działająca w Anglii Melanie Klein, która szczególne znaczenie dla kształtowania się psychiki dziecka przypisywała oralnemu okresowi jego rozwoju, w którym dominuje funkcja ssania, a następnie odłączanie od piersi. Pierś kobieca staje się w ten sposób punktem wyjścia ukształtowania się poczucia dobra i zła, a tematyka jej nabiera zarówno w świadomości indywidualnej, jak i społecznej symbolicznego znaczenia o wiele przekraczającego jej funkcje biologiczne i erogeniczne.

Problem zrywania przez człowieka w jego indywidualnym rozwoju pierwotnej jedności ze światem stanowi także centralny przedmiot zainteresowania francuskiego psychoanalityka Daniela Lagache. Podkreśla on stopniowe przezwyciężanie przez dziecko pierwotnego synkretyzmu, czyli stanu, w którym jednostka jest całkowicie zlana ze światem jako część ciała matki, stopniowo dopiero wyodrębnia się ze swego otoczenia i dochodzi do podstawowego rozróżnienia „ja” i „nie ja”. W tym procesie kształtuje się stopniowo poczucie własnej odrębności, tożsamości i podmiotowości, które około trzeciego roku życia zaczyna się przejawiać już w poczuciu własnych możliwości oddziaływania na świat i przeciwstawiania się mu, dokonywania wyborów i podejmowania decyzji. Niezrozumiałe dla samego dziecka konflikty powstające na tym tle mogą prowadzić do znanych psychoanalitykom konsekwencji nerwicowych.

79