Scan186

186 M.Habib

Neurobiologiczna koncepcja zaburzeń języka u dzieci, która rozwinęła się stosunkowo niedawno dzięki wprowadzeniu do badań nad dysleksją metod obrazowania mózgu, wskazuje na pewne nieprawidłowości funkcjonale i strukturalne obszarów zaangażowanych w procesy językowe. Informacje te są potwierdzeniem neurologicznego podłoża dysleksji. Z drugiej strony, ciągle jeszcze poszukuje się wytłumaczenia powiązań pomiędzy obserwowanymi zmianami i trudnościami w nauce, na jakie napotykają dzieci.

Niniejszy rozdział jest poświęcony tym dwóm aspektom: w pierwszym paragrafie znajduj e się opis funkcjonalnych i anatomicznych zaburzeń, j akie można zaobserwować w mózgu dzieci i dorosłych osób z dysleksj ą. Następnie zostaną szczegółowo przedstawione aktualne teorie, próbujące wytłumaczyć mechanizmy tych zaburzeń. W związku z tym, zamiast przedstawić wyczerpujący przegląd wszystkich hipotez w porządku chronologicznym, skoncentrujemy się na tych, które najlepiej obejmują całość zjawisk patologicznych, tworzących zespół, który można nazwać „konstelacją dysleksji”.

UWAGI WSTĘPNE „Konstelacja dysleksji”

W chwili obecnej, wszyscy praktycy i terapeuci, którzy zajmują się dziećmi z dysleksją, zgodnie twierdzą, że pojęcie dysleksji wychodzi poza samą definicję etymologiczną (dotyczącą zaburzeń nauki czytania i pisania w ścisłym tego słowa znaczeniu) i obejmuje znacznie szerszy zespół zaburzeń, związany w różnym stopniu i w różny sposób z innymi funkcjami poznawczymi, takimi jak:

1)    język - pomimo iż w pierwszym kontakcie mowa większości dzieci z dysleksją wydaje się poprawna, to badanie funkcji mowy często ujawnia deficyt w zakresie płynności mowy, sprawności nazywania (szybkości), rozumienia syntaktycznego itp., a ogólny wynik wskazuje na dysfunkcję mózgowych obszarów odpowiedzialnych za przetwarzanie językowe;

2)    uwaga i zdolność koncentracji z wyraźnym syndromem nadpobudliwości psychoruchowej (Attention Dęficit Hyperactivity Disorder, ADHD) (np. Hind, 2001);

3)    liczenie i zdolności rozumowania arytmetycznego, powiązanie z dyskalkulią, która występuje w ponad połowie przypadków (Van Hout i Meljac, 2001);

4)    zdolności wzrokowo-przestrzenne i wzrokowo-percepcyjne, które, mimo iż są zachowane u większości osób z dysleksją (nawet w niektórych przypadkach znacznie powyżej istniejących norm dla danej grupy wie-

kowej) (VonKarolyi i wsp., 2003), mogąokazać się obniżone, szczególnie w przypadku osób z dysleksją wzrokowo-u wagową;

5) zespół zaburzeń zależny od kondycji psychomotorycznej jest opisywany coraz częściej u dziecka z dysleksją:

-    zaburzenia „motoryczne” i zaburzenia koordynacji - klasyczna dys-grafia ujemnie wpływa na zdolności pisania u dużej liczby dzieci z dysleksją, pogłębiając w ten sposób ich trudności spowodowane dysortografią, a jednocześnie ogólne zaburzenia koordynacji wzrokowo-motorycznej powodują dyspraksję rozwojową (Albaret, 1999);

-    zaburzenia orientacji czasowej i określenia długości trwania wydarzeń, które do tej pory było niedoceniane, aktualnie występuj ąj ako nieodłączny element dysleksji.

Te dwa ostatnie typy zaburzeń są szczególnie interesujące ze względu na ich znaczenie kliniczne i oczywistą korzyść dla praktyka, wynikającą z możliwości ich rozpoznania. Jednocześnie są też istotne z teoretycznego punktu widzenia, ponieważ to właśnie one, jak zobaczymy później, dostarczą istotnych informacji dla najnowszych hipotez wyjaśniających (Ryc. 1).

Ryc. 1. „Konstelacja dysleksji”. Nowoczesna koncepcja zaburzeń uczenia się grupuje różne zaburzenia, które mają wspólny charakter rozwojowy, wspólną specyfikę dysfunkcji korowych oraz częste powiązania ze sobą tych elementów. Poprzez swój wpływ na procesy uczenia się, dysleksją jest więc najczęstszym i najbardziej oczywistym zespołem objawów.