STL postać literacka (3)

zob. Postać lite-

stać literacka

racters, fr. prota-•iptgestalten, ros. racka

literacka

ges secondaires, ocmenembie ze-

fr. personnage, :he Gestalt, lite-fikcyjna osoba awionym dzieła epickich (z wy-izej osobie) za-in -* podmiotu ch często z nim >waną z różno-iię na nią cechy myśli, przypisy-ązaniu decyduje 50 zewnętrznym wyodrębniają-rzedstawionego. padkową trzech rackiego utwier-nku; 2. pozalite-ikształtowanego ;gających obser-

i -* motywacji. Szczególnie ważne jest ustalenie wzajemnego stosunku momentów -» typowości i -» charakterystyczności w jej konstrukcji; typo-wość p.l. to zarówno jej reprezentatywność w stosunku do pewnych znanych czytelnikowi ról społecznych, jak i zgodność z literackimi szablonami osoby przedstawionej (-» typ); charak-terystyczność polega na wyposażeniu p.l. w cechy indywidualne i niepowtarzalne, decydujące o jej potrójnej odrębności: wobec innych postaci utworu, wobec tradycyjnych schematów p.l. oraz wobec pozaliterackich wzorów osobowych (-+ charakter). Schematyczna typowość jest np. właściwa postaciom występującym w utworach -+ dydaktycznej literatury, natomiast wyrazista chara-kterystyczność znamionuje np. postacie -* dramatu romantycznego czy XX-wiecznej -+ powieści psychologicznej. Równowaga obu czynników stanowiła ideał poetyki realizmu w powieści, noweli i dramacie. W obrębie świata przedstawionego dzieła p.l. spełnia istotne funkcje konstrukcyjne; współtworzy sieć postaci ukazanych, a ponadto wiąże w większe zespoły motywy fabularne, zwłaszcza zdarzenia (-» fabuła). Ze względu na zasięg tych funkcji wyróżnić można trzy kategorie p.l.: do pierwszej należą postacie, które pozostają relatywnie w największej liczbie powiązań z innymi postaciami oraz bezpośrednio lub pośrednio uczestniczą we wszystkich zdarzeniach utworu; taką ośrodkową pozycję zajmuje p. główna, zwana inaczej bohaterem utworu, osoba, której losy stanowią zasadniczy przedmiot zainteresowań autora (np. Wokulski w Lalce); druga kategoria obejmuje p. uboczne (albo drugoplanowe), które pozostając w związkach z postacią