str3 tekst 1

104

104

stości są ofiarowywane i odwzajemniane pod przymusem. [...J Ponadto, przedmiotem wymiany nie jedynie dobra i bogactwa, nieruchomości i mienie osobiste czy przedmioty o wartości ekonomio?/

ekonomiczna , dzieci, tańcf z elementów, zaś krążenie majątku zalej

tej koncepcji wymianę społeczną można zaobserwować wszędzie, nie tylko w relacjach rynko również w przyjaźni, a nawet w miłości |...| oraz w wielu innych relacjach społecznych usytuol pomiędzy owymi skrajnymi przypadkami zażyłości. Sąsiedzi wymieniają między sobą przysługi ^

- zabawki, koledzy - wsparcie, znajomi - grzeczności, politycy - ustępstwa, dyskutanci - idee gJ dynie domowe - przepisy. Powszechność wymiany społecznej stanowi pokusę analizowania w.ś_Z|!f zachowań społecznych w kategoriach wymiany, co jednakże pozbawiłoby ową koncepcję wyróżniki goją znaczenia. Ludzie czynią rozmaite rzeczy z obawy przed innymi ludźmi, z obawy przed Bo ll z obawy przed własnym sumieniem i niczego się nie zyskuje, starając się wtłoczyć tego rodzaju dz'W nia w schemat pojęciowy wymiany.    ^la^

Mauss i inni antropologowie zwrócili uwagę na znaczenie i rozpowszechnienie wymiany dal i usług w społeczeństwach pierwotnych. „Teoretycznie takie dary są dobrowolne, jednak w rzec/

Wymianie podlegają raczej grzeczności, rozrywki, rytuały wsparcie wojskowe, kobiety dzieci, tafii i święta; oraz targi, w których rynek stanowi zaledwie jeden ¹⁷    --- wie jedną z części szerokich i trwałych kontaktów”’.

Zinstytucjonalizowana forma, jaką przyjmuje wymiana darów w społeczeństwach pierwotnych podkreśla dwie główne funkcje wymiany społecznej, odróżniające ją od wymiany czysto ekonomiczni mianowicie nawiązywanie więzów przyjaźni oraz ustanawianie zwierzchnictwa nad innymi. TYp₀^ przykład wytwarzania więzów przyjaźni stanowi ceremonialna wymiana Kula na wyspach Zachodni^ go Pacyfiku, gdzie „związek partnerski Kula zapewnia każdemu z partnerów [należących do kręgu kilku przyjaciół w najbliższej okolicy oraz pewną liczbę życzliwych sprzymierzeńców w dalekich, niei bezpiecznych i obcych okręgach” . Diametralnie różnym przykładem ustanawiania zwierzchnictw? nad innymi jest potlacz w Ameryce Północno-Zachodniej, gdzie „status w bractwach i klanach, jak i każdego rodzaju pozycja determinowane są przez wojnę własności...” . Jednak, co najciekawsze,W miany w tej samej instytucji służą niekiedy cementowaniu relacji między równymi sobie, niekiedy zai wytwarzaniu zróżnicowania statusów, jakkolwiek sprzeczne wydają się te dwie konsekwencje.

Podsumujmy zwięźle główne zasady leżące u podstaw koncepcji wymiany. Jednostka, która świadczy drugiej stronie cenne usługi, zobowiązuje ją. By spłacić powstałe zobowiązanie, druga strona winna w zamian dostarczyć korzyści tej pierwszej. Chodzi tu o zewnętrzne korzyści, nie zaś przede wszystkim o nagrody stanowiące istotę związku samego w sobie, mimo że znaczenie społecznych „dóbr'; podlegających wymianie nie jest nigdy całkowicie niezależne od stosunków międzyludzkich łączących; partnerów wymiany. Jeśli obie jednostki cenią sobie to, co otrzymują od drugiej strony, obie będą skłon; ne świadczyć więcej usług ze swojej strony, by dostarczyć drugiej zachęt do zwiększenia dostaw i równocześnie uniknąć powstania zobowiązania w stosunku do niej. Jednakże z uwagi na to, iż obie strony

' M. Mauss, Szkic o darze, |w:| idem, Socjologia i antropologia, tłum. K. Pomian, Warszawa 1973, s. 213,217; „Chcemy rozpatrzyć tu jeden głęboki, ale odosobniony rys wszystkich tych wielce złożonych tematów f.J;j^e| nim dobrowolny, by tak rzec, z pozoru wolny i bezinteresowny, a przecież wymuszony i interesowny charakter owych świadczeń. | ...| Ponadto tym, co owe grupy wymieniają, nie są wyłącznie dobra i bogactwa, ruchomości i nieruchomości, rzeczy pożyteczne gospodarczo. Są to przede wszystkim uprzejmości, festyny, obrzędy, usłu gi wojskowe, kobiety, dzieci, tańce, święta, jarmarki, rynek jest tylko jednym z ich aspektów i ciążenie bogactw jest tylko jednym ze składników umowy o wiele ogólniejszej i o wiele trwalszej".

' 15. Malinowski, Argonauci Zachodniego Pacyfiku, red. A. Waligórski, Warszawa 1967, s. 125.

M. Mauss, Szkic o darze, op. cii., s. 262-283: „Polityczny status jednostek w bractwach i klanach oraz roilz^ godności są otrzymywane zarówno dzięki wojnie na własność, jak i dzięki wojnie, przypadkowi, dziedziczeni powinowactwu i małżeństwu. Ale. wszystko jest ujmowane tak, jak gdyby była to walka na bogactwo".

»

nycb jemy pięć ny, k

sze ] wart pewi kórz; gnie racje mod< t

stars go kc

symb podz czerp ograr !uża< dni d

łalnoś mu, n dem z inne 2 związl tów, m prace nie zw pracow cowe z Nie zal uświad jącje d

Waru 11

Na proct rakter z\ koszta p'

G.C. Hon