TWG2 2

Społeczeństwo tradycyjne

Rostow określał społeczeństwo tradycyjne jako stadium, którego struktury rozwijają się w ramach ograniczonych funkcji produkcji opartych na stanie wiedzy i technologii z epoki przed newtonowskiej. Epoka przednetonowska stanowiła tu symbol charakteryzujący poziom rozwoju gospodarki, wiedzy i techniki właściwy dla owego okresu w Anglii, natomiast nie wykluczała istnienia takiego poziomu rozwoju w gospodarce współczesnej. Koncepcja społeczeństwa tradycyjnego nie zakładała, ze jest ono statyczne, wręcz przeciwnie mogło ono w pewnym stopniu rozwijać się i osiągać wzrost produkcji². Jednakże zasadniczą jego cechą był brak możliwości korzystania z osiągnięć nowoczesnej nauki i techniki, które były dlań niedostępne lub też dostępne jedynie sporadycznie lub wręcz przypadkowo. Powodowało to niemożność zwiększania poziomu produkcji w przeliczeniu na mieszkańca i utrzymywało stan zdolności produkcyjnych w długim okresie na niewiele zmieniającym się poziomie. O ile rewolucja przemysłowa, symbolem której był dla Rostowa Izaak Newton i jego odkrycia naukowe³, stała się stymulatorem przejścia od społeczeństwa tradycyjnego do stworzenia warunków niezbędnych dla startu do wzrostu gospodarczego w krajach Europy Zachodniej, to późniejszy rozwój wydarzeń ukazał, że wielkie obszary świata pozostały przez lata poza sferą wzrostu gospodarczego i utrwaliły istnienie społeczeństwa tradycyjnego w wielu krajach w epoce współczesnej.

Z tego rozumowania Rostowa płynie zasadniczy wniosek dla krajów rozwijających się ( wówczas - słabo rozwiniętych - underdeveloped), że mimo iż wiele z nich istnieje na poziomie społeczeństwa tradycyjnego, to możliwość stworzenia im warunków dostępności do osiągnięć nowoczesnej nauki i techniki umożliwi przygotowanie warunków dla startu do wzrostu gospodarczego.

Kraje rozwinięte wywodziły się także ze stadium społeczeństwa tradycyjnego, ale zdołały wkroczyć na drogę trwałego wzrostu gospodarczego zastępując właściwości społeczeństwa tradycyjnego nowymi zasadami polityki, przeobrażeniami struktury społecznej, zmieniając - w pewnym stopniu - hierarchię wartości, a przede wszystkim przekształcając gospodarkę.

Wstępne warunki dla startu do wzrostu gospodarczego

Drugie stadium wzrostu gospodarczego wiąże się z włączeniem społeczeństwa do procesów rozwojowych - jest to okres w którym zostają zapoczątkowane i zaczynają rozwijać się niezbędne wstępne warunki dla

‘ Rostow pisał: „Mogły być zwiększane obszary ziemi uprawnej, wprowadzane doraźne innowacje techniczn; często wysoko wydajne innowacje mogły być wprowadzane w handlu, produkcji i rolnictwie; wydajność mogła wzrastać na przykład wskutek ulepszania systemów irygacyjnych łub w wyniku pojawienia się i rozpowszechnienia nowych rodzajów upraw. Jednak główna cecha charakteryzująca, społeczeństwo tradycyjne stanowił istniejący pułap zdolności produkcyjnych, który ograniczł osiągalny poziom produkcji na głowę ludności .Istnienie tego pułapu stanowiło następstwo faktu, że potencjalne możliwości wynikające z rozwoju nowoczesnej nauki i techniki były albo niedostępne, albo też nie mogły być regularnie i systematycznie stosowane ". W W. Rostow, The Stages of Economic Growth. A Non-Communist Manifesto, Cambridge University Press. Cambridge 1971, wyd. drugie, s. 4

³ Ten swoisty kult nowoczesności rodzącej się w rezultacie odkryć naukowych spotykamy u Rostowa także i w jego o wiele późniejszych pracach; zob np. W W. Rostow, The Fifth Upswing and the Fourth Industrial Revolution, „Economic Impact". Vol. 4. 1983.

2.