HPIM4424

Anders Gustatmą

112

Osobista i społeczna wiedza jako punkt uyjkia dla postaw wobec innych ludzi

Wyniki prac Dauna (1974) nad zwyczajnymi stosunka-ini międzyludzkimi podsunęły mi myśl o przeprowadzeniu badań nad przejawianymi przez ludzi tendencjami do nawiązywania stosunków z innymi lub odcinania się od nich. Stwierdziłem, że i w tej kwestii ważną rolę wydają się odgry-wać znaczenia społeczne.

Badania nad kontaktami międzysąsiedzkimi i stosunkami społecznymi w różnych codziennych sytuacjach pokazują, że we współczesnym społeczeństwie ludzie w dużej mierze sami wybierają swoje ustosunkowania społeczne. Wielu badaczy (por. np. Daim 1974; Ehn 1987) wskazywało na to. że jesteśmy skłonni na przykład unikać kontaktów, które mogą prowadzić do niepożądanego uzależnienia i ograniczenia naszej autonomii. Można by powiedzieć, że na obecny sposób radzenia sobie z biegunami dystans-bliskość z innymi ludźmi wielki wpływ wywierają znaczenia leżące u podstaw tych dwóch biegunów, to jest autonomia-zależność Zgodnie z tym, chęć ludzi do utrzymywania pewnego dystansu wobec innych może być rozumiana jako pragnienie ochrony swej niezależności i autonomii. Jednak w niektórych sytuacjach i relacjach z niektórymi ludźmi możemy godzić się na zależność, przyczyniając się w ten sposób do powstania społeczności.

Nietrudno zauważyć że takie modele nawiązywania kontaktów wpływają również na to, jakie szanse mają osoby upośledzone umysłowo na stanic się częścią społeczności; szkolnej klasy integracyjnej, miejsca pracy, czy osiedla. Jak to ujął Christie (1991). ludzie upośledzeni po prostu nie są przei społeczeństwo wybierani do dalszych kontaktów.

Jednym z pierwszych badaczy, który opisał wzorce społeczne naszego społeczeństwa był berdinand Tónnies (1887). Uznał on żc Gemcinschafk jest pierwotną i naturalną formą społeczności. Jest to naturalny związek między ludźmi, tak jak naturalny jest związek między rodzicami a dziećmi. Porównując ren typ społeczności do żywego organizmu, Ton-nics rozróżnił trzy różne typy Getneinschaft: związek krwi, związek miejsca (wspólnie posiadana farma czy wioska) oraz związek ducha. Wydaje się, że społeczności oparte na dwóch ostatnich związkach reprezentują wyższy poziom rozwoju niż te oparte na pierwszym związku.

Gcsellschaft jest z kolei skonstruowanym społeczeństwem. W Getneinschaft, według Tónnicsa, jednostki trwają w związku pomimo różnic, jakie je dzielą, podczas gdy w Gcsellschaft pozostają rozdzielone pomimo tego. co je łączy. Jedność wyższego rodzaju charakteryzująca Getneinschaft jest nieobecna w Gcsellschaft, gdzie jednostki w swym zachowaniu kierują się jedynie własnym interesem. Podstawową cechą charakterystyczną dla Gcsellschaft jest właśnie fakt, że składa się z autonomicznych jednostek, które wyzwoliły się spod zbiorowych ideałów i norm pierwotnej społeczności. Jednostka zachowuje sferę prywatności lub przyłącza się do innych tylko wtedy, gdy uważa to za korzystne dla siebie. W konsekwencji, w Gcsellschaft zwykłą formą społecznego żyda jest współzawodnictwo.

Można by zatem powiedzieć, że to cecha charakterystyczna dla Gcsellschaft utrudnia w dzisiejszym społeczeństwie osobom upośledzonym umysłowo nawiązanie stosunków z innymi ludźmi, pomimo ich częstych spotkań w zintegrowanym społeczeństwie. Nawet jeśli upośledzeni umysłowo chcieliby wybrać kogoś z sąsiedztwa do bliższego kontaktu, oni sami są rzadko lub nigdy nie wybierani przez innych. Czynnikiem