skanuj0035

Rozdział III

Wiedza oraz postawa kreatywna jako czynniki efektywnej praktyki w pracy socjalnej

3.1. Wiedza jako wyznacznik roli zawodowej

Jeśli praca socjalna traktowana ma być jako zawód, to podstawowym składnikiem każdego zawodu musi być określenie m.in.: a) odpowiedniego kompendium niezbędnej, usystematyzowanej, na wysokim poziomic oraz społecznie usankcjonowanej wiedzy, b) odpowiedniego kompendium niezbędnych umiejętności, nabytych w procesie edukacji, socjalizacji oraz samokształcenia, c) zespołu odpowiednich wartości i norm w ramach zawodowej aktywności, d) odpowiedniego honorarium jako zapłaty za społecznie potrzebny rodzaj aktywności {Dubois, Miley 1996].

W praktyce pracy socjalnej często bywa tak, iż nacisk kładzie się głównie na ukształtowanie oraz spożytkowanie określonych umiejętności praktycznych, na poszukiwanie odpowiedzi na pytanie jak coś zrobić? Nie negując tych prób, trzeba jednak w pierwszym rzędzie zwrócić uwagę na fakt, iż Istota każdej pracy zawodowej polega na w miarę precyzyjnym określeniu celu, przedmiotu oraz obszaru pracy, co wiąże się również z krytyczną refleksją dotyczącą tego jaka jest istota czy specyfika uprawianego zawodu, jaka jest tożsamość zawodowa. Chodzi zatem o zdanie sobie sprawy z faktu, iż rozwijanie umiejętności instumentalno-interwencyjnych w pracy socjalnej, powinno następować selektywnie, a w większości przypadków nawet wtórnie w stosunku do świadomości celu, istoty czy przedmiotu pracy; a z drugiej strony - w fazie aktywności praktycznej - również w zgodzie z teoretycznymi przesłankami prakseologicznymi. W tym kontekście wydaje się rzeczą oczywistą, iż również wszelkie umiejętności interwencyjne będą wzrastały

ffr

wraz z wiedzą o istocie danego problemu czy zjawiska oraz wiedzą na temat tego jak je rozwiązać.

Szeroka wiedza zawodowa zatem legitymizuje określony rodzaj aktywno* śei jako aktywność zawodową, którą na tej podstawie ifiożna odróżnić od aktywności akademickiej czy nieprofesjonalnej. Jeśli więc określony rodzaj aktywności w obszarze pracy socjalnej będzie uwzględniał takie składniki jak: teorię i wynikającą z niej wiedzę, adekwatne do niej specyficzne umiejętności oraz związany z nimi określony system wartości - to tego rodzaju aktywność można by kwalifikować jako profesjonalną.

3.2. Problem wiedzy i wartości

Sprawa jest złożona, a w wielu momentach dyskusyjna. Kontrowersje dotyczą zarówno określenia tego co nazywamy wiedzą, tego co nazywamy wartościami; jak i tego jaka istnieje między nimi rzeczywista zależność. Na przykład dla Alfreda Kadushina [1977] wiedza to znajomość teorii, faktów wraz z posiadanymi zdolnościami oraz umiejętnościami — niezbędnymi dla efektywnych działań praktycznych. Natomiast dla Williama Gordona wiedza oznacza pewną indywidualną percepcję rzeczywistości, którą jednostka zdolna jest werbalizować lub(i) wyrażać symbolicznie w formie komunikacji z zewnętrzną rzeczywistością weryfikującą jej prawdziwość, i którą może ona poszerzać poprzez swoje doświadczenia i aktywność poznawczą [Gordon 1969, s. 5-11]. Tak rozumiana wiedza jako element standardów obiektywizmu oraz racjonalizmu różni się oczywiście od wartości. Te ostatnie są bowiem, w wymiarze indywidualnym, określonymi preferencjami ocennymi, którymi często kierują się również pracownicy socjalni w swojej codziennej pracy, choć ich charakter zależy od posiadanej przez pracowników wiedzy. Wartości odnoszą się do tego co zostało dostrzeżone jako dobre, pożądane czy atrakcyjne. Choć w tym zakresie mogą ujawniać się sądy jakościowo różne, to ich wspólną cechą jest to, iż nie są one na ogół empirycznie udokumentowane, trudno je empirycznie zweryfikować. Wiedza natomiast powinna dać się empirycznie weryfikować oraz ujawniać w formie określonych komunikatów, możliwych do sprawdzenia. Tak zatem informacje wartościujące odnoszą się głównie do preferencji, które trudno zweryfikować; wiedza natomiast do tego co można potwierdzić lub zostało potwierdzone.

Trzeba sobie jednak zdać sprawę z tego, iż w praktyce wyłaniania się poszczególnych stadiów wiedzy naukowej, niemal zawsze jej immanentną częścią były również wartości. Zresztą niektóre istniejące dzisiaj teorie wiedzy lub wartości kategorie te wyraźnie ze sobą łączą. Elementarnym przykładem możliwości pomieszania tych pojęć, może być stwierdzenie, iż

k

73