skanuj0054

praktyki pracy socjalnej, dzięki czemu niekiedy opisujemy pracę socjalną w terminach j»$na". Tak zatem pracownicy socjalni używają często terminów estetycznych do identyfikacji z „dobrą pracą”. Jeżeli zatem praca socjalna może być .piękna", to należałoby rozważyć czy próba poznania istoty piękna nie mogłyby pogłębić natury samej pracy socjalnej. Autorka nie byłaby tutaj skłonna doszukiwania się piękna w samych programach czy też placówkach pracy socjalnej, co głównie we wzorcach komunikacyjnych, dydaktycznych oraz administracyjnych.

Jednocześnie znalezienie ^dobrego piękna” właściwej rozmowy z klientem czy kształcenia pracowników socjalnych jest - jak była o tym mowa -funkcją posuwy pracownika socjalnego jako artysty, która z kolei wiąże się z trudnościami uchwycenia, ukrytej najczęściej, natury jego subiektywizmu. Rappaport wskazuje wprawdzie na niektóre sposoby badania takiego subiektywizmu, jednak jej refleksje nad powiązaniem materii wiedzy, rozumienia oraz działania w pracy socjalnej, nie poszerzyły już znanych w tym zakresie rozstrzygnięć [Rappaport 1968].

Podsumowanie

W niniejszym rozdziale mowa była o dwóch kwestiach, tj. 1) roli wiedzy (teorii) w praktyce pracy socjalnej oraz o 2) niektórych aspektach postawy kreatywnej jako specyficznej właściwości oraz cesze tej praktyki.

W pierwszym fragmencie tego rozdziału zwrócono m.in. uwagę na fakt, iż każda rola zawodowa musi być mocno osadzona w określonym typie wiedzy. W kontekście profesjonalnej pracy socjalnej, pracownik socjalny powinien ptzyswoić sobie zarówno niezbędne kompendium wiedzy teoretycznej, głównie z zakresu zachowań społecznych oraz mechanizmów ich kształtowania, jak i powinien wiedzieć w jaki sposób projektować swoje usługi adekwatnie do ludzkich potrzeb, ludzkich możliwości oraz ludzkich wartości - w szerokim kontekście uwarunkowań środowiskowych. Usiłowano również określić główne kryteria selekcji teorii, niezbędne dla optymalizacji praktyki pracy socjalnej. Innym zagadnieniem praktycznej roli wiedzy była kwestia jej znaczenia w sytuacji operowania tzw. wiedzą niekompletną lub niewiedzą oraz Izw. wiedzą explicile (jawną) lub implicite (ukrytą). W rezultacie, świadomość posługiwania się wiedzą ograniczoną, a także sytuacja korzystania z wiedzy typu implicite - prowadzą do wniosku, iż aby mieć zawodowe oraz moralne prawo pomagania innym, pracownik socjalny musi zarówno być otwarty na nową wiedzę, musi w sposób ostrożny oraz odpowiedzialny z niej korzystać; jak musi ciągle, na bieżąco ją uzupełniać.

Drugą część problematyki roli wiedzy w praktyce pracy socjalnej stanowiły refleksje odnoszące się do tzw. ukrytych obszarów pracy socjalnej. Autor wyszedł tutaj z założenia, iż rzeczywistość społeczno-socjalna jako przedmiot badań oraz poznania jest o wiele bardziej złożona niż wynikałoby to z obiegowych możliwości stosowanych procedur metodologicznych. Wynika stąd postulat konieczności stosowania zarówno bardziej pogłębionego (tj. jakościowego) warsztatu badawczego, jak i bardziej analitycznego oraz „interpretatywnego” podejścia do ..góry" faktów zebranych metodami ilościowymi.

Jedną z proponowanych jakościowych strategii badawczych, których celem byłoby dotarcie do głębszych, ukrytych obszarów pracy socjalnej, mogłoby być podejście hermeneutyczno-fenomenologiczne. Istotą tego rodzaju metody badawczej jest nastawienie na rozumienie oraz interpretację znaczeń rzeczywistości nadawanej przez respondentów (klientów oraz badacza) poprzez analizę widocznych oraz obserwowalnych symboli/faktów. Chodziłoby tutaj o próbę zrozumienia istnienia czegoś jako wyrazu czegoś innego, np. motywów, intencji, nastawień, wartości, zachowań, postaw itd. Badacz powinien tutaj zatem starać się w taki sposób poznać świat respondenta (np. poprzez umiejętność wczucia się), aby wyodrębnić oraz zdefiniować istotne dla niego elementy rzeczywistości. Ten bowiem, często niewidoczny gołym okiem stosunek np. pracownika socjalnego do świata wyrażajmy się w naturalnych symbolach oraz gestach jego przedrozumienia, sposobu rozumienia oraz sposobu bycia, które trzeba dopiero odpowiednio przeanalizować oraz wielostronnie zinterpretować - mógłby bardziej zbliżyć nas do właściwych obszarów poszukiwanej rzeczywistości. Tak zatem poszukiwanie jej ukrytych znaczeń przez próbę jej rozumienia - tworzyłoby alternatywną lub komplementarną perspektywę poszukiwań badawczych mało jeszcze znanych obszarach pomocy społecznej oraz pracy socjalnej.

W tym kontekście kluczem do pogłębionych badań w tym zakresie mogłoby być np. skoncentrowanie się na osobowości społecznej pracownika socjalnego. Efektywność bowiem pomocy społecznej zależy w podstawowym stopniu np. od wiedzy, umiejętności, motywów, postaw oraz właśnie od tego w jaki sposób pracownicy rozumieją (to znaczy jakimi operują schematami poznawczymi, tj. jakie jest ich np. przedrozumienie świata wykształcone w procesie socjalizacji) otaczającą ich rzeczywistość. Aby do tego rodzaju najczęściej ukrytych - ale mających zasadnicze znaczenie dla jakości pracy - znaczeń dotrzeć, należałoby zarówno przeorientować badania z werbalno-sondażowych na biograficzno-humanistyczne, jak i szukać bardziej czułych wskaźników umożliwiających dotarcie do głębszych pokładów rozpoznania oraz zrozumienia zachowań pracowników w pracy zawodowej.

111