skanuj0038

Ścisk wiąże się to ze stwierdzeniem, iż wiedza z zakresu praktyki pracy socjalnej nic ma charakteru constans, że podlega ona zmianom adekwatnym do zmian systemu społecznego oraz wynikającym z nich problemów, Nieste-. ty wielo pracowników socjalnych jakby faktu tego nie bierze pod uwagę. Są oni nie dość krytyczni w stosunku do wiedzy „gotowej" oraz mato samokry-tyczni w stosunku do sposobu jej spożytkowania w sytuacjach praktycznych. Często popełniają błąd mechanicznego czy też stereotypowego stosowania wiedzy podręcznikowej w swojej działalności zawodowej, traktując system społeczny jako swoistą, raz na zawsze zakończoną konstrukcję, którą ponadto mo2na dowolnie rozbierać na części oraz dowolnie składać, analizując osobno np. rodzinę, instytucję pomocy, stan niedostosowania czy alkoholizom. Przy takim rozumieniu praktyki rozwiązywania problemów społecznych, nudno oczekiwać, aby pracownicy socjalni zdolni byli przewidywać zmiany, a głównie by mogli je odpowiednio zaplanować oraz konsekwentnie przeprowadzić.

W trakcie posługiwania się przez pracownika socjalnego określonymi teoriami niezwykle ważną sprawą jest świadomość kryteriów, według których teorie te łub ich fragmenty uwzględniane są w praktyce pracy socjalnej. Na przykład Briar i Miller sądzą, iż należałoby brać tutaj pod uwagę następujące zasady:

1.    Każda teoria musi być adekwatna do celów pracy socjalnej. Powinno w niej być jasno powiedziane co ma być przedmiotem zmiany, jakie cele i zadania należałoby kolejno realizować oraz kto i w jaki sposób zmiany te ma przeprowadzać.

2.    Stosowana teoria powinna podlegać systematycznej ocenie stosownie do założeń przedmiotu zmiany. Na przykład sensowne może być zastosowanie teorii optymizmu w stosunku do osób poszukujących pracy.

3.    Należy jasno określić efektywność zastosowania teorii wobec specyficznych potrzeb i wymagań podopiecznych. Na przykład na ile, w stosunku do narkomanów, efektywne może się okazać zastosowanie teorii kar i nagród.

4.    Brana pod uwagę teoria powinna operować specyficznymi i adekwatnymi do określonego problemu terminami oraz aparaturą pojęciową, ułatwiającą możliwość jej wprowadzenia do praktyki. Na przykład należałoby się zastanowić jak wykorzystać język teorii komunikacji interpersonalnej do kszohowania określonych stosunków społecznych w rodzinie.

5.    Teoria powinna wskazywać, na przykład jakich praktycznych zmian można dokonać biorąc pod uwagę specyficzną sytuację w jakiej znajduje się, w danym momencie, podopieczny. Na przykład czy z punktu widzenia etyki grapowego treningu terapeutycznego pracownik socjalny może złamać zasadę, dyskrecji w stosunku do podopiecznego o inklinacjach homoseksualnych, aby w ten sposób, profilaktycznie nie dopuścić do sytuacji, która mogłaby zaburzyć proces grupowej pomocy.

6. Teoria powinna ujawniać wskaźniki oraz zawiertfć kryteria oceny rezultatów interwencyjnej ingerencji pracownika socjalnego w patologiczną rzeczywistość. Co zatem oznaczałoby na przykład, iż pracownik socjalny pomógł osobie bez pracy w jej trudnej sytuacji? [Compton, Galaway 1984, s. 180-181].

Inni badacze sugerują zastosowanie bardziej konkretnych kryteriów doboru teorii do praktyki pracy socjalnej, w zależności od rodzaju problemów społecznych. Na przykład w odniesieniu do problemu dyskryminowania grup mniejszościowych, należałoby operować opcją dychotomiczną, która uwzględniałaby fakt, czy w grupach tych istnieje, bądź nie istnieje lównowaga w zakresie:

a)    określonych norm życia społecznego, wg kryterium: patologia - norma,

b)    charakteru odpowiedzialności za kierunek i poziom zmian w sytuacji życiowej poszczególnych osób, wg kryterium: kto bardziej zaangażowany jest w zmiany: pracownik czy podopieczny?

c)    roli jednostek bądź instytucji społecznych w kreowaniu zmian, wg kryterium jakiego rodzaju czynniki w większym stopniu są źródłem zła: czy deficyty osobowościowe czy patologiczny system społeczny?

d)    źródeł wielkości zmian, wg kryterium: czy są one wynikiem czynników wewnętrznych czy zewnętrznych - czy zatem teoria preferuje bardziej źródła psychologiczne czy społeczne?

e)    sztywności bądź elastyczności zastosowania danej teorii do wyjaśnienia problemu, wg kryterium: na ile określona teoria może uwzględniać nowe' informacje o specyfice grup mniejszościowych, a na ile domaga się bezkrytycznego i sztywnego trzymania się przedstawionych poglądów [ibid.]

3.4. Szczególne znaczenie wiedzy o naturze ludzkiej

Niezależnie od konieczności operowania wiedzą ogólną, w praktyce rozwiązywania określonych problemów oraz sytuacji socjalno-opiekuńczych, sądzić należy, iż pracownicy socjalni pragnący efektywnie realizować zadania socjalne, powinni również posiąść jakiś kanon wiedzy koniecznej, a zarazem specyficznej dla pracy socjalnej jako dyscypliny społeczno-humanistycznej. Należałoby się zatem zastanowić: Jakiego typu wiedzę należałoby uznać za źródłową dla efektywnej praktyki pracy socjalnej? Problem jest zapewne dyskusyjny, bowiem pod uwagę można tutaj brać różne koncepcje i stanowiska: poczynając od konieczności przyswojenia

79