73947 skanowanie0003 (176)

patrzenia w przyszłość”. Autor posuwa się nawet do stwierdzenia, iż istnieje stare określenie tego, co teraz nazywa się IE, a tym słowem jest „charakter”.

W pewnym sensie definicja Golemana powstała przez wykluczenie - IE to wszystkie te pozytywne cechy człowieka, które nie zawierają się w zakresie pojęcia inteligencji ogólnej. Co więcej, wiele spośród wymienionych przez niego zdolności od lat badanych jest na gruncie psychologii osobowości, co skłania do postawienia pytania - na ile te cechy, funkcjonujące dotąd często jako od siebie niezależne, łączą się ze sobą, tworząc spójny konstrukt nazywany inteligencją emocjonalną? Należałoby się spodziewać, że istnieje jakiś czynnik główny reprezentujący różnice indywidualne w efektywności radzenia sobie z informacjami naładowanymi emocjami. Jeśli taki czynnik istnieje, to poszczególne cechy tworzące go powinny ze sobą korelować. Tymczasem wymieniane przez Golemana optymizm i kontrola impulsów wydają się całkowicie od siebie niezależne.

Koncepcja Golemana łączy w sobie różne aspekty poznania, osobowości, motywacji, emocji i inteligencji, stąd nazywana jest przez adwersarzy modelem mieszanym. Goleman nie zgadza się z taką etykietą, twierdząc, iż jego model spełnia kryteria „czystego” modelu zdolności, w którego skład wchodzą dwa aspekty kompetencji związanych z własną osobą: samoświadomość i samoregulacja, oraz kompetencje związane z innymi: świadomość społeczna i zarządzanie relacjami. Mimo to krytycy zarzucają mu, że w obecnej formie model ten nie jest teorią naukową, lecz reprezentuje podejście dziennikarza, który destyluje informacje i upraszcza je, aby uczynić zrozumiałymi dla szerszej publiczności.

Trzeci ze znanych powszechnie teoretyków IE - Reuven Bar-On (1997) - rozpoczął swoje prace od pytania: dlaczego jedni ludzie odnoszą w życiu większe sukcesy niż inni? Przeglądając literaturę psychologiczną, autor ten wyszukał cechy, które zdawały się w dużej mierze determinować życiowe powodzenie. W efekcie powstał model, w którym IE jest definiowana jako zespół powiązanych ze sobą emo-i jonalnych i społecznych kompetencji, zdolności i cech determinują-• \- li cldiywne rozumienie i wyrażanie siebie, rozumienie innych lud i i i. Jticje z nimi, a także radzenie sobie z codziennym życiem.

I'ntIm iwą jest m przede wszystkim samoświadomość, zrozumie-111    i i • li mI i słabości, oraz zdolność konstruktywnego wyrażania swoich uczuć i myśli. Na poziomie interpersonalnym inteligencja emocjonalna zależy od zdolności rozpoznawania emocji, uczuć i potrzeb innych ludzi, oraz od umiejętności tworzenia i podtrzymywania konstruktywnych, satysfakcjonujących związków. I wreszcie, IE oznacza efektywne radzenie sobie ze zmianami w życiu osobistym, społecznym i zawodowym przez realistyczne i elastyczne radzenie sobie w różnych życiowych sytuacjach, rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji. Żeby tak postępować, musimy radzić sobie z własnymi emocjami tak, aby pracowały na naszą korzyść, a nie przeciwko nam, czyli powinniśmy być nastawieni optymistycznie, pozytywnie i na automotywację.

Obecny stan wiedzy o inteligencji emocjonalnej

Wiemy już, jakie zdolności mogą być zaliczane do inteligencji emocjonalnej. Znane są wyniki badań, pokazujące, jak poszczególne jej składniki łączą się ze sobą i jak wpływają na zewnętrzne kryteria związane z różnymi przejawami aktywności człowieka. Wciąż jednak wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy IE jest zdolnością, kompetencją, umiejętnością, zbiorem przekonań, czy czymś jeszcze innym. Badacze zgadzają się, że istnieją różne perspektywy teoretyczne, mało jest jednak prób systematycznego porównywania i analizowania tych różnych nurtów.

Wydaje się, że aby rozstrzygnąć tę kwestię należałoby zacząć pracę od ustanowienia kryteriów, jakie musi spełniać model lub definicja opisująca w pełni IE. Otwartą pozostaje kwestia, czy IE zmienia się w biegu życia (a jeśli tak, to ilościowo? a może jakościowo?). Wiadomo, że różne etapy życia stawiają przed ludźmi różne zadania czy rozwój IE przebiega zgodnie z tą trajektorią? Jak bardzo bliski, lub jak odległy jest konstrukt IE od pozostałych konstruktów związanych z osobowością i zdolnościami? Na razie stopień owej bliskości uleży przede wszystkim od narzędzi pomiarowych użytych w badaniu. Na przykład testy zdolności korelują z inteligencją ogólną na poziomie ok. 0,3-0,4, a słabiej z kwestionariuszami osobowości. / kolei samoopisowe narzędzia do pomiaru IE wchodzą z miarami osobowości w bardzo silne związki (np. na poziomie -0,8 z lękiem juko cechą - Bar-On, 1997; Newsome, Day i Catano, 2000).

23