HPIM4457

Anders Gustattsson

Integracja, stygmatyzacja i autonomia — jasne i ciemne strony subkultury integracji

Podstawowe problemy życia w zintegrowanych społeczeństwach

Reformy w zakresie inregracji i normalizacji realizowane w wielu krajach w ciągu ostatnich 20-30 lat zmieniły warunki codziennego życia osób upośledzonych, a szczególnie osób z upośledzeniami umysłowymi. Dzisiaj: w Szwecji dzieci z tego rodzaju upośledzeniami chodzą do normalnych przedszkoli i szkół. Kiedy dorastają, przeprowadzają się do mieszkań lub domów grupowych {group-honie) w normalnych osiedlach i«L (Gustavsson. Sóder 1990). Ludzie upośledzeni mają dostęp do społecznych środowisk i właśnie to mam na myśli, mówiąc o życiu osób upośledzonych w zintegrowanym społeczeństwie. Wydaje się jednak, że z ich nową społeczną pozycją wiążą się i nowe problemy (Gusravsson 1990). Dlatego w chwili obecnej znaczny obszar badań społecznych nad osobami upośledzonymi dotyczy właśnie trudności napotykanych przez nie w zintegrowanym społeczeństwie.

Jedno z najbardziej interesujących badań w tej dziedzinie przeprowadził Robert B. Edgerton ze swymi współpracownikami w Los Angeles. Ich podłużne badania losów osób z lekkim upośledzeniem umysłowym, zwolnionych z Pacific

179

httfracja, stygmatyzacja i autonomia

State Hospiral ponad 30 lat temu, pokazują podstawowe trudności „życia na wolności", jak je określają byli pacjenci.

W pierwszym doniesieniu badawczym z 1967 roku Edger-ton stwierdził, że sprawą pochłaniającą zwalnianym osobom najwięcej energii, była walka o pokonanie stygmatu upośledzenia. Ludzie ci w momencie zawierania znajomości usiłowali uchodzić za normalnych i kompetentnych, unikali okoliczności, w których ich inność mogłaby wyjść na jaw. Strategią najchętniej obieraną przez badane kobiet)’ okazało się wyjście za mąż za nicupoślcdzoncgo mężczyznę, i wielu się to udawało. Edgerton zatytułował swą książkę The Cloak of Competence {Pod pozorem kompetencji) (1967). aby podkreślić dążenie do przezwyciężenia konsekwencji społecznego stygmatu. W późniejszych badaniach nad tą samą grupą osób (Edgerton, Gaston 1991) Edgerton podaje, żc na co dzień obciążenie tym stygmatem zdaje się zmniejszać, ale nadal pozostaje poważnym problemem.

Na tym tle warto przyjrzeć się warunkom żyda codziennego osób, dorastających w okresie wchodzenia w życie reform w zakresie integracji i normalizacji. W badaniach nad osobami należącymi do, według mojej terminologii, pierwszego pokolenia integracji w Szwecji, poznałem historie żyda 10 młodych mężczyzn i kobiet upośledzonych umysłowy.

Najbardziej chyba uderzającym doświadczeniem w życiu tych młodych ludzi był problem zaczepek, społecznego wykluczania oraz fakt, że osoby nieupośledzone bardzo rzadko decydowały się na zawarcie z nimi bliższych kontaktów. Opowiadali o licznych przypadkach, kiedy koledzy w szkole wyśmiewali się z nich, upokarzali, czy po prostu ich unikali. Fakt, żc urodzili się i wyrośli w zintegrowanym społeczeństwie nie oznaczał, że udało im się uniknąć skutków stygma tyzacji.