Untitled 4 (5)

382

Wojciech Modzelewski

On dla świadków Jehowy Synem Bożym, Zbawicielem, zapowiedzianym w Biblii Mesjaszem, natomiast nie uznają oni pojęcia Trójcy Świętej i w konsekwencji Bogiem mogą nazywać tylko Ojca (idą tu starym tropem, m.in. braci polskich, tzw. arian).

3. Milenaryzm

Jednym z najbardziej charakterystycznych rysów wyznania świadków Jehowy jest milenaryzm, określany też jako adwentyzm, czyli głoszenie wywiedzionej z Pisma Świętego idei bliskiego ponownego przyjścia Chrystusa, wymierzenia kary i ustanowienia Królestwa Bożego na ziemi, co popularnie nazywane jest końcem świata, a w katolicyzmie ma odpowiednik w pojęciu Sądu Ostatecznego. Milenaryzm stanowił przypuszczalnie cechę pierwotnego chrześcijaństwa, nie był też rzadkością w czasach późniejszych, w XIX wieku znalazł m.in. wyraz w powstaniu kościoła adwentystycznego, a idee milenarystyczne pojawiały się na gruncie protestantyzmu, szczególnie w angielskich i amerykańskich czasopismach i broszurach religijnych. Świadkowie Jehowy „są-jak stwierdza M. James Penton - w szczególności amerykańskimi spadkobiercami ad-wentyzmu, profetycznych ruchów wewnątrz dziewiętnastowiecznego brytyjskiego i amerykańskiego ewangelicyzmu, metodyzmu oraz milenaryzmu obecnego zarówno w siedemnastowiecznym anglikanizmie, jak i w angielskich protestanckich wyznaniach nonkonformistycznych” (Penton 1988, s. 13).

Czym wyróżnia się milenaryzm charakterystyczny dla świadków Jehowy?

Nie jest to żywiołowy ekspresyjny milenaryzm, luźno inspirowany wątkami Biblii. Niewiele łączy go ze znanym z literatury socjologicznej milenary-zmem Indian czy Afrykańczyków. Jest to protestancki milenaryzm biblijny w tym znaczeniu, że odwołuje się skrupulatnie do pojęć i fabuły Biblii, do Ą analizy i dociekań mających za przedmiot jej tekst. W tym sensie milenaryzm świadków Jehowy jest analityczny i racjonalistyczny, a nie żywiołowy czy wizjonerski.

Świadkowie Jehowy są znani z tego (chociaż mieli tu licznych poprzedni- J ków), że ustalali daty spełnienia się biblijnych proroctw milenijnych, daty Sądu Ostatecznego. Zasygnalizujmy istotną zmianę w tym względzie. Obecnie przyjmują oni, że daty tej człowiek odczytać z Biblii nie jest w stanie. Podkreślają _ natomiast, odwołując się do treści Biblii, że jest ona niedaleka. Milenaryzm^ zajmuje jednak nadal bardzo ważne miejsce w religijnym światopoglądzie.^ świadków Jehowy, natomiast sygnalizowana zmiana pozwala unikać wewnętrz^ nych kryzysów, które powstawały wobec niespełniania się przewidywań.

4. Separacyjność

Jakkolwiek milenaryzm jest ważną cechą wyznania świadków Jehowy i są oni z tego względu klasyfikowani często jako wyznanie adwentystyczne, to jednak - w miarę upływu czasu - znaczenia nabiera, jako cecha wyznania, jego separacyjność. Obecnie zdaje się ona mieć praktycznie większy niż milenaryzm wpływ na sposób życia społeczności świadków Jehowy.

O ile milenaryzm opiera się na odnajdywanej w Piśmie Świętym idei bliskiego przyjścia Chrystusa, sądu bożego i zbawienia, to separacyjność wsparta jest obecną w ewangeliach ideą, by żyć życiem świeckim (wśród ludzi), ale w pewnym oddzieleniu od otoczenia, większość ludzi nie kieruje się bowiem właściwymi normami. Jest to ujmowane w ewangeliczną formułę, że chrześcijanie mają żyć „w świecie”, ale „nie dla świata”. Bywa to wyrażane ideą etyczną, by nie iść na kompromis ze światem (powszechnym złem). W praktyce oznacza to daleko posuniętą ekskluzywność, akcent na przestrzeganie zasad moralnych oraz polityczne niezaangażowanie; pełni też funkcję wzmacniania tożsamości i więzi wewnętrznej wyznania.

Ekskluzywność oznacza przede wszystkim relatywnie wysokie standardy członkostwa, wymóg absorbującej wiernych partycypacji religijnej, np. uczestniczenia z reguły trzy razy w tygodniu w zebraniach zborowych i głoszenia „od drzwi do drzwi”. Egzekwowany jest obowiązek przestrzegania norm moralnych jako warunek pozostawania w wyznaniu. W przypadku zaniedbywania partycypacji religijnej oraz naruszania norm moralnych (np. nadużywanie alkoholu, pozamałżeńskie stosunki płciowe, skazanie przez sąd z powodu przestępstwa pospolitego), świadek Jehowy usuwany jest ze zboru (obowiązują tu pewne procedury, przewidujące także możliwość swoistej resocjalizacji i powrotu). Tego rodzaju ekskluzywność kontrastuje z tendencją właściwą kościołom preferującym powszechne członkostwo, które nie przyjmują wysokich standardów partycypacji i nie stosują wykluczania wiernych niespełniających tych wymogów lub naruszających normy moralne i prawne.

Inną separacyjną zasadą jest powstrzymywanie się od politycznego zaangażowania. Zasada ta dała o sobie znać w niektórych wyznaniach od czasów Reformacji, chociaż oczywiście nie była przyjmowana przez główne kościoły protestanckie. Świadkowie nie obejmują stanowisk państwowych i politycznych, nie angażują się w działalność organizacji politycznych i w konflikty polityczne, nie biorą udziału w wyborach, odmawiają pełnienia służby wojskowej i zastępczej, nie oddają też honorów symbolom państwowym (godło, flaga, hymn) i nie uczestniczą w uroczystościach państwowych czy narodowych, widząc w nich parareligijne przejawy kultu, gdy tymczasem w ich rozumieniu cześć należy się tylko Bogu. Jednocześnie przyjmują zasadę przestrzegania prawa stanowionego, nawet uznawanego za niesprawiedliwe, o ile