Zdzisław Augustynek Wersje materializmu

23. Zdzisław Augustynek

WERSJE MATERIALIZMU [1984]

Streszczenie

Materializm to stanowisko przypisujące cechę bycia materialnym pewnemu (najczęściej dość obszernemu) typowi przedmiotów. Autor przyjmuje, że: x jest materialnie =V> [x^y a (zjest powiązane kauzalnie zy)]v\/y\/z[(yjest częścią jc-a) a (zjest częścią z-a) a (y jest powiązane kauzalnie z z)]. Pogląd materialistyczny może występować w różnych wersjach w zależności od tego, jakim przedmiotom przypisuje się wyżej wymienioną charakterystykę.

W ramach sporu o uniwersalia wyróżnia się dwie grupy przedmiotów: konkrety i abstrakty, czyli w ujęciu autora zbiory. Zbiory mogą składać się z konkretów, bądź zbiorów konkretów, bądź zbiorów zbiorów konkretów itd. Stanowisko realistyczne przyjmuje istnienie co najmniej jednego typu zbiorów, natomiast nominalizm uznaje istnienie jedynie konkretów.

Autor wyróżnia cztery typy stanowisk materialistycznych: a) materializm nominalis-tyczny, zgodnie z którym istnieją tylko konkrety, i wszystkie konkrety (czyli wszystkie przedmioty) są materialne, b) materializm realistyczny skrajny, zgodnie z którym zarówno wszystkie konkrety, jak i wszystkie abstrakty są materialne, c) materializm realistyczn> umiarkowany, zgodnie z którym wszystkie konkrety są materialne, natomiast abstrakty cc prawda istnieją, ale nie są materialne, d) materializm realistyczny pośredni, zgodnie z którym wszystkie konkrety oraz niektóre abstrakty są materialne. Cechą wspólną wszystkich wymienionych stanowisk jest przypisywanie materialności wszystkim konkretom, różnią się one natomiast w kwestii abstraktów (zbiorów).

Autor odrzuca materializm nominalistyczny, jako niezgodny z matematyką i rozwiniętymi naukami empirycznymi. Odrzuca również materializm realistyczny skrajny, przyjmując za pewnik istnienie niematerialnych zbiorów (czasu, przestrzeni itp.). Z dwu pozostałych stanowisk Augustynek woli materializm realistyczny w wersji pośredniej, jako bardziej adekwatny względem wyznawanej przez siebie ontologii ewentystycznej.

Tomasz Bigaj

WSTĘP

Sens tezy materializmu zależy od dwóch czynników: od definicji cechy bycia materialnym oraz od określenia typu (resp. typów) przedmiotów, którym się cechę tę przypisuje. Formułując tezę materializmu zwykle uwzględnia się czynnik pierwszy, drugi natomiast nierzadko — ig^AMBodąga to brak precyzji tej tezy, a więc i materializmu jako systemu filozoficznego.

W niniejszym artykule rozważam przede wszystkim ów drugi czynnik sensu tezy materializmu. A chodzić mi będzie jedynie o dwie z wchodzących tu w grę klas przedmiotów, mianowicie tzw. konkretnych (indywiduów) oraz tzw. abstrakcyjnych (uniwersaliów). Implikuje to konieczność spojrzenia na materializm z punktu widzenia sporu o uniwersalia, czyli kontrowersji między nominalizmem a realizmem.

— 29 —