0000004(2)

GENETYKA

Zmienność dziedziczna opiera się na zjawiskach:

1.    Mieszania materiału genetycznego w procesach rekombinacyjnych — wówczas mówimy o zmienności rekombinacyjnej (por. ROZDZ: 5.2.2);

2.    Zmian samego materiału genetycznego, czy li na mutacjach — wówczas mówimy o zmienności mutacyjnej.

8. 2. 1. Zmienność rekombinacyjna

ZMIENNOŚĆ REKOMBINACYJNA POLEGA NA TWORZENIU NOWYCH UKŁADÓW JUŻ ISTNIEJĄ CYCU A LEE LI

Z definicyjnego punktu widzenia ten rodzaj zmienności powstaje na skutek rekombinacji alłeli w genotypach potomstwa, w porównaniu z genotypami rodziców. Brzmi to cokolwiek zawile. dlatego spróbujmy nieco rzecz uprościć. Zacznijmy od pewnego (znanego Ci częściowo z ROZDZ: 6) przykładu.

Przykład 16. Modelowa krzyżówka pomidorów o pędach wysokich, liściach całobrzegich i gładkich z pomidorami o pędach wysokich, liściach wcinanych i owłosionych.

Krzyżowano ze sobą pomidory różniące się następującymi cechami fenotypowymi: pierwsze miały pędy normalnej wysokości oraz całobrzcgic i gładkie liście, drugie — pędy karłowate, liście zaś wcinane i owłosione. Pokolenie wyjściowe wybrano z linii czystych, należało się więc spodziewać jednorodnego fenotypowo i genotypowo potomstwa. Rzeczywiście, miało ono wysokie pędy oraz całobrzcgic i gładkie liście (cechy dominujące). Wiadomym było z wcześniejszych krzyżówek, że każda z cech determinowana jest jednogenowo. Krzyżówka wsteczna dala aż osiem klas fenotypowych. których proporcje przedstawiono na Ryc. 105 (ogółem było 1856 roślin potomnych).

W sumie analiza musiała objąć alicie trzech cech. W całościowym ujęciu trudno byłoby to wyjaśnić, podzielmy więc sobie tę analizę na dwie odrębne części:

1.    Obejmującą rozkład cechy: wysokość pędu (alicie A i a);

2.    Obejmującą rozkład dwóch pozostałych cech: wykształcenia brzegu blaszki liściowej (allcl B i b) oraz powierzchni liścia (alicie (’ i c).

W przypadku pierwszej z analizowanych cech łatwo można zauważyć, że proporcja roślin wysokich do karłowatych wynosi 1:1 i to zarówno dla całego pokolenia potomnego (929:927), jak i dla każdej z inaczej pojmowanych klas jakościowych [np. wśród osobników niezrekombinowa-nych (743:742). wśród zrckombinowanych (186:185), a także wśród rekombinantów Bc (92:93) oraz bC (94:92); por. uważnie Ryc. 105). Wyraźnie oznacza to. że osobniki wysokie z F, były hete-rozygotami (/la) oraz, że gen A dziedziczy się niezależnie od pozostałych.

W drugiej części należałoby pominąć zróżnicowanie powodow ane genem A. Wówczas okaże się. że stanowiące ok. 80% całego potomstwa fenotypy: BC oraz bc to formy niezrekombinowa-ne. Pozostałe 20% o fenotypach Bc oraz /»(' to rekombinanty. Tak więc geny B i C są ze sobą sprzężone w układzie cis (odległość między nimi wynosi ok. 20 j.m.).

8. Zmienność organizmów i jej przyczyny

wysokie pędy P: całobrzegie liście gładkie liście

A BC x — — A BC .i bc

karłowate pędy wcięte liście owłosione liście

G:

A BC ; d bc

F,:

A BC *i bc

wysokie pędy. całobrzegie liście, gładkie liście

DANE:

A — pędy wysokie d — pędy karłowate B — liście całobrzcgic b — liście wcięte C — liście gładkie c — liście owłosione

DETERMINACJA

JEDNOGENOWA.

DZIEDZICZENIE

TRZYGENOWE

KRZYŻÓWKA TESTOWA (z F|) A BC % - — (^{2 p}) a bc    d bc

	p = 0.2	p = 0,2	p = 0.2	p = 0.2	p = 0.05	p = 0.05	p = 0,05	p = 0.05
	A BC	d BC	A bc	d bc	ABc	a Bc	A bC	abC
p = 1 d bc	A BC a bc	d BC d bc	Ą bc d bc	d bc d bc	A Bę_ a bc	ą Bc a bc	Ą bC a bc	ą bC a bc
	wysokie;	karłowate;	wysokie;	karłowate;	wysokie;	karłowate;	wysokie;	karłowate;
	liście cało-	liście cało-	liście wcię-	liście wcię-	liście cało-	liście cało-	liście wcię-	liście wcię-
	brzegic.	brzegic.	te. owłosio-	te. owłosio-	brzegic.	brzegie.	te. gładkie	te. gładkie
	gładkie	gładkie	nc	ne	owłosione	owłosione
fenol ypy	A BC	d BC	A bc	a bc	A Bc	a Bc	AbC	abC
ilotó	370	368	373	374	92	93	94	92
	20%	20%	20%	20%	5%	5%	5%	5%
	©	©	©	©	©	©	©	©

80% 20% bez c.o. na odcinku B*-*C    po c.o. na odcinku B«-»C

Podział potomstwa:

—    analiza genu/I    fenotyp A = (T) +(7)+ (7) + (7) = 370 + 373 + 92 + 94 = 929

fenotyp d = ® +@ + © + © = 368 + 374 + 93 + 92 = 927

—    analiza genów B i C fenotyp BC - (T)    = 370 + 368 = 738 (praktycznie 40%)

fenotyp bc = ®'+    373 + 374 = 747 (praktycznie 40%)

fenotyp Bc = (7) + (T)= 92 + 93 = 185 (praktycznie 10%) fenotyp bC = (V) +(7) = 94 + 92 = 186 (praktycznie 10%)

Bvc. 105. Wyjaśnienie możliwości powstawania fenotypów i genotypów na przykładzie krzyżówki wstecznej pomiędzy pomidorami różniący mi się trzema cechami. W obrębie każdej z nich ma miejsce dominacja zupełna, geny B i C są ze sobą sprzężone (odległość R*-*C ■ 20 j.m.). Natomiast gen A położony jest w innym chromosomie, dziedziczy się więc niezależnie od pozostałych. Wyniki procentowe celowo zaokrąglono (rozpisz sobie cały sche-mat samodzielnie!).

171