0000009(1)

wych. Atomy wodoru przy udziale odpowiednich dehydrogenaz są przenoszone na współdziałające z nimi' koenzymy i za pośrednictwem dalszych przenośników łańcucha oddechowego na tlen, w wyniku czego powstaje H₂0.

Mechanizm i enzymy cyklu kwasów trójkarboksylowyeh

Acetylo-S-CoA wchodzi do cyklu kwasów trójkarboksylowyeh w wyniku reakcji, która jest katalizowana przez enzym — syntazę cytry-nianową i polega na połączeniu ze szczawiooctanem. Szczawiooctan jest więc produktem początkowym i równocześnie końcowym cyklu, w związku z czym występuje stale w komórce, a w przypadku niedoboru może się tworzyć dodatkowo przez oksydacyjną deaminację asparaginianu i w drodze kilku innych mechanizmów, które są omówione dalej. W wyniku kondensacji wytwarza się cytrynian, skąd pochodzi jedna z nazw cyklu. Reakcja przebiega w następujący sposób

H

HCr-C—$—CoA--► CH_rC-S-CoA

CHj—COOH

HO—C—COOH •+ CoA—SH [U-41 CHj-COOH

^H U    A,-

0=<f—COOH -- O-ę-COOH

CHj-COOH    CHj—COOH

W reakcji 11-4 grupa ketonowa szczawiooctanu łączy się na zasadzie kondensacji aldolowej z acetylokoenzymem A przy czym uwalnia się koenzym A. Syntazę cytrynianową uzyskano i wykrystalizowano z serca gołębia. Produkt reakcji — kwas cytrynowy — może się nagromadzić w znacznych stężeniach w przypadku zahamowania działania lub syntezy następnego z kolei enzymu cyklu, co ma miejsce w licznyah szczepach pleśni Aspergillus. Zjawisko to zostało wykorzystane i nosi nazwę fermentacji cytrynianowej.

Dalszą przemianą jest izomeryzacja powstałego cytrynianu do izo-cytrynianu, która przebiega według panujących jeszcze poglądów przez stadium kwasu cis-akonitowego i jest katalizowana przez enzym — hydratazę akonitanową (reakcja 11-5)-

CHj-COOH „ „    CH5-COOH    „ „    CHj-COOH

I ²    -H,0    1 ²    +H,0    l ²

HO—C—COOH    C-COOH    HC-COOH    ...

I    II    I    [11-5J

CH^-COOH    CH—COOH    HO-CH-COOH

kwas cytrynowy    kwas cis-akonitowy    kwas iiocytrynony

W rzeczywistości produktem przejściowym między cytrynianem i izo-cytrynianem jest powstający, przy udziale jonu Fe^s+, jon karboniowy, który pozostaje w równowadze z wymienionymi na wstępie trzema kwasami trój karboksylowymi (rys. 77), a więc kwas cis-akonitowy jest produktem nie pośrednim, lecz ubocznym przemiany. Hydrataza

255