0000024

jętych zasad. Ponadto konstrukcja mechanizmów nie pozwala na zredukowanie ich do koniecznych rozmiarów, przy zachowaniu ich wytrzymałości. Dlatego w protezach tych rezygnujemy ze stawu kolanowego. Dzieci starsze na ogół szybko opanowują umiejętność poruszania się w protezie z ruchomym stawem kolanowym. Stopa w protezie dziecięcej, uwzględniając masę i wzrost dziecka, powinna być odpowiednio elastyczna.

Udział nasad dalszych w przyroście kości na długość wynosi dla kości piszczelowej 45°/o, dla strzałki 40%, dla kości udowej natomiast 70%. Dlatego też po amputacji u dzieci obserwujemy narastającą dysproporcję długości kikuta w stosunku do odpowiadającego mu odcinka kończyny zdrowej. Ponadto kikut dziecięcy przybiera stopniowo kształt ostrego stożka, co wynika z dysproporcji wzrostu kości i przeciętych podczas amputacji mięśni. Często na końcu kikuta tworzą się ostre wyrośla kostne, mające skłonność do przebijania skóry na końcu kikuta. Uniemożliwia to stosowanie lejów kontaktowych, stwarzających warunki osiowego obciążenia kikuta. Nieobciążanie kikuta w okresie wzrostu wpływa również hamująco na nie naruszone anatomicznie wyższe ogniwo szkieletu. Tak więc np. w przypadku amputacji goleni przebytej w wieku dziecięcym u dorosłej już osoby obserwujemy także skrócenie długości uda po tej samej stronie. Podobnie obserwujemy często niedorozwój miednicy po stronie kikuta uda, po amputacji w wieku dziecięcym. Kikuty po amputacji w obrębie stawu skokowego i kolanowego stwarzają znacznie korzystniejsze warunki wzrostu i kształtowania kikuta dziecięcego.

Uwzględniając wzrost dziecka oraz zmiany zachodzące w obrębie kikuta, czas użytkowania protezy u dziecka skraca się w porównaniu z osobami dorosłymi. Protezy dziecięce powinny być wymieniane w odstępach rocznych, ą, nawet wcześniej, jeśli zajdzie tego potrzeba. Protezę dziecięcą wykonujemy dłuższą o ok. 1,5 cm, niż to wynika z pomiarów. Jest to zapas przewidziany na wzrost. Zapas ten wyrównujemy wkładką w bucie zdrowej kończyny przy wydawaniu protezy. W miarę wzrostu kończyny zdrowej i wyrównywania się różnicy usuwamy wkładkę, a następnie wyrównujemy długość protezy przez jej przecięcie i wstawienie odpowiedniej długości klocka.

Zaopatrzenie protezowe u osób w wieku podeszłym

Wiek starczy charakteryzuje się pewnymi odrębnościami, wpływającymi na przebieg protezowania. Odrębności te polegają na znacznym na ogół obniżeniu sprawności fizycznej, a często i psychicznej, oraz na pojawianiu się zmian funkcji wielu narządów i układów. Mniejsza sprężystość powłok skórnych, wrażliwość ich na wszelkiego rodzaju uciski i podatność na uszkodzenie wymagają szczególnie dokładnego dopasowania leja w celu zapewnienia maksimum wygody dla kikuta. Mniejsza sprawność układu krążenia i kruchość naczyń przyczyniają się do powstawania obrzęków, wylewów podskórnych i zasinień. Wiotkość i zaniki osłabionych mięśni pogarszają wygodę w leju oraz warunki stabilizacji protezy. Wymaga to zredukowania masy protezy, zastosowania urządzeń wspomagających stabilizację kolana oraz dodatkowych zawieszeń. Zmniejszenie tolerancji wysiłku fizycznego, opóźnienie reakcji na bodźce, osłabienie koordynacji ruchowej, niecierpliwość i łatwość zniechęcania się są dodatkowymi czynnikami komplikującymi zaopatrzenie protezowe. Mimo jednak tych niesprzyjających okoliczności nie powinniśmy rezygnować z zaopatrzenia ludzi starszych, a przeciwnie — dążyć do możliwie szybkiego uruchomienia pacjenta, gdyż w okresie oczekiwania i bezczynności szybko dochodzi u niego do znacznego spadku sił i zaniku aktywności psychicznej, a wówczas zaopatrzenie i usprawnianie może przedstawiać sobą poważny problem.

Bardzo przydatne są tu protezy tymczasowe z lejem gipsowym, pozwalające na jak najwcześniejsze opuszczenie łóżka lub wózka inwalidzkiego. W definitywnym zaopatrzeniu protezowym w miarę możności staramy się, aby proteza była wygodna, lekka i bezpieczna. Uwzględnienie tych postulatów jest często warunkiem używania protezy przez pacjenta.

Zaopatrzenie ortotyczne kończyny dolnej

Ortezami nazywamy różnorodne, indywidualnie dobrane i dopasowane konstrukcje techniczne, stosowane w celu poprawy stabilizacji, korekcji ustawienia lub odciążenia wybranych elementów narządu ruchu. Mogą one być wykorzystywane w przebiegu leczenia dysfunkcji lokalnych różnego pochodzenia, jak też dla poprawy funkcji w trwałym jej upośledzeniu,

Ortezy stabilizujące stosujemy w celu:

1)    zabezpieczenia warunków pełnego wygojenia się tkanek, np. po operacyjnym usztywnieniu stawu, przeszczepieniu lub wydłużeniu ścięgien;

2)    zabezpieczenia wyników osiągniętych w leczeniu operacyjnym lub usprawniającym przykurczów;

3)    poprawy efektywności ruchów użytkowych przez wyłączenie ruchów zmniejszających ich efektywność, np. wyłączenie ruchu zginania grzbietowego w stawie skokowym wpływa na poprawę stabilizacji stawu kolanowego w przypadku niedowładu mięśnia czworogłowego uda;

4)    stworzenia warunków stabilnego podparcia masy ciała, np. przez wyłączenie ruchu w głównych stawach kończyny, w przypadku całkowitego jej porażenia lub nadmiernej ruchomości jej stawów.

Ortezy korekcyjne mają głównie charakter leczniczy i są stosowane pomocniczo w leczeniu:

1) niektórych wad rozwojowych, np. wrodzonej stopy końsko-szpota-

4 ZaopalTzenie ortopedyczne 49