0000044 3

GENETYKA

(!) POSZCZEGÓLNE GENY DZIEDZICZĄ SIĘ NIEZALEŻNIE OD SIEBIE, TWORZĄC W GAMETACH WSZYSTKIE KOMBINACJE Z JEDNAKOWYM PRA WDOPODOBIEŃSTWEM. A W POTOMSTWIE CAŁĄ MOZAIKĘ CECH W OKREŚLONYM STOSUNKU LICZBOWYM

Tak dzisiaj brzmi II prawo Mendla (nazywane prawem niezależnego dziedziczenia). Myślę, że teraz nawet wyjaśnienie skomplikowanego stosunku genotypów z F, — 1:2:1:2:4:2:1:2:1 możesz przeprowadzić samodzielnie. Dobrze byłoby, gdybyś tym razem rozpisał go sobie na poszczególne elementy wg takiego klucza:

—    HfiDD (podwójna homozygota dominująca o nasionach żółtych, gładkich) — 1;

—    HHDd (homozygota dominująca względem li i heterozygota względem D; o nasionach żółtych, gładkich) — 2;

—    HHDd (podwójna homozygota dominująca względem B i recesywna względem D; o nasionach żółtych, gładkich) — 2;

Uzyskane proporcje fenotypów 9:3:3:1 można także wytłumaczyć posługując się wzorami skróconego mnożenia:

(3x + lx,)(3y + ly,) = 9xy + 3xy, + 3x,y + lx,y,,

gdzie: x — barwa żółta, x, — barwa zielona, y — gładka powierzchnia, y, — pomarszczona powierzchnia nasion.

Ponieważ wprowadzanie takich „matematycznych udziwnień” wydatnie zmniejsza sympatię viclu uczniów do genetyki, zostawmy tego rodzaju metody osobom z klas matematyczno-fizycz-lych oraz pasjonatom.

UWAGA: W drodze samozapylenia roślin z F, Mendel otrzymał nasiona pokolenia F_v Jeśli chcesz, możesz tę analizę przeprowadzić smodziclnie, chociaż nie jest to wymóg formalny. Jednak tym razem żadnych podpowiedzi nie będzie, jeżeli bowiem zrozumiałeś mechanizm przekazywania pojedynczej cechy do F,, możesz zrobić to też dla dwóch cech.

PIERWOTNA WERSJA PRAW MENDLA BRZMIAŁA NIECO INACZEJ

Znane Ci już dwa prawa dziedziczenia są uwspółcześnionym ujęciem tego, co zapisał sam dcndcl. Wg oryginału dziedziczeniem rządzą trzy reguły:

reguła Mendla — pod względem określonej cechy, którą różnią się jednorodni rodzice, pierwsze pokolenie potomne ma zawsze wygląd jednolity.

I    reguła Mendla — w drugim pokoleniu potomnym (F, po F, x F,) następuje rozszczepienie

(segregacja) cech w określonym stosunku liczbowym.

II    reguła Mendla (wynika z poprzednich) — gdy skrzyżujemy osobniki różniące się kilkoma

cechami, to każdy zawiązek cechy dziedziczy się niezależnie od drugiego. W ten sposób w potomstwie otrzymuje się całą mozaikę cech.

Zapis ten także nic jest wiernym odwzorowaniem, ale oryginał pisany był językiem sprzed •rawie 150 lat. Nie zawracałbym Ci tym głowy, gdyby nie twórcy pytań testowych, którzy wykorzy-tują zapis w postaci trzech reguł układając niektóre pytania testowe i zadania.

Na koniec dodajmy jeszcze coś, o czym mało kto wic. Otóż Mendel po zakończeniu badań nad grochem zajął się poszukiwaniem podobnych zależności w czasie dziedziczenia cech u pospolitego jastrzębca (rodzaj Hieracium). W tym przypadku szczęście jednak nie dopisało „naszemu braciszkowi”, ponieważ roślina ta rozmnaża się najczęściej partenokarpicznie (zastanów się, jakie ma to znaczenie dla kogoś, kto chce otrzymywać formy mieszańcowe?). Mendel o tym nie wiedział i nie mógł zrozumieć, dlaczego uzyskiwane wyniki przeczą jego poprzednim badaniom. Ponieważ kilkuletnie eksperymenty zakończyły się fiaskiem, zniechęcony braciszek porzucił swoje prace, a szkoda.

Badania Mendla odeszły w zapomnienie na 34 lata i dopiero niemal jednoczesne ukazanie się niezależnych prac panów: de Vriesa. Corrensa i Tschermaka pokazało, że jego hipotezy były słuszne. Tak więc dopiero rok 1900 jest taką magiczną datą. od której liczymy czasy nowoczesnej genetyki. Zanim jednak zupełnie skończę ten rozdział muszę dodać coś o moralności wymienionych przed chwilą panów. Otóż do swoich wniosków doszli całkowicie samodzielnie, ale bez żadnych problemów uznali pierwszeństwo Mendla (nie wiem czy dzisiaj na taki gest stać byłoby każdego naukowca).

5. 2. Według Morgana

UWAGA: Przypisywanie Morganowi wszystkich odkryć związanych z tzw. chromosomowo-geno-wą teorią dziedziczności jest niewątpliwymi nadużyciem. Tym niemniej badacz ten jest twórcą podstaw tej teorii, stąd często określa się ją jako chromosomowo-gcnową teorię dziedziczności Thomasa Morgana.

W CZASIE DZIEDZICZENIA GENY I CHROMOSOMY ZACHOWUJĄ SIĘ PODOBNIE

Jeśli porównamy segregację alleli oraz sposób rozdziału chromosomów w mejozic. okaże się, że zachowują się podobnie. Niektórzy badacze sugerują wręcz, żeby nieco zmodyfikować brzmienie praw Mendla. Wówczas przedstawiałyby się one następująco:

I    prawo — do każdej gamety wchodzi jeden chromosom z danej pary chromosomów homologicz

nych;

II    prawo — poszczególne chromosomy dziedziczą się niezależnie od siebie, tworząc w gametach

wszystkie kombinacje z jednakowym prawdopodobieństwem.

Por ma ta nie przyjęła się, chociaż jej słuszność potwierdza cała teoria chromosomowo-gcnowa (nie wiem czy to siła, czy urok tradycji). Zacznijmy jednak od początku, pierwszym krokiem do stworzenia nowoczesnej, spójnej teorii było przyjęcie oczywistego założenia, żc

GENY MIESZCZĄ SIĘ W CHROMOSOMACH

Mendel nic mógł o tym wiedzieć, ale pod koniec XIX w. poziom wiedzy z zakresu biologii komórki wyraźnie to sugerował. Pierwszym człowiekiem, który zdołał to udowodnić był amerykański genetyk Thomas Morgan. W 1910 r. ogłosił on pierwsze wyniki badań przeprowadzonych przez siebie i współpracowników (w 1933 r. za swoje osiągnięcia otrzymał nagrodę Nobla).

87