0000046

tyczne m.in. przy ubieraniu się, czesaniu, myciu oraz w wielu czynnościach wykonywanych przy ramieniu uniesionym do poziomu.

Przedstawiony podział ruchów barku ma znaczenie jedynie dla celów opisowych. Większość ruchów użytkowych stanowi kombinację podstawowych wzorców w różnych proporcjach i służy maksymalnemu wykorzystaniu zasięgu przestrzennego ręki.

2. Zespół funkcjonalny przedramienia obejmuje trzy ważne z punktu widzenia funkcji stawy: łokciowy, promieniowo-łokciowe bliższy i dalszy.    ✓ -

Staw łokciowy jest złożony z dwóch stawów anatomicznie połączonych ze sobą i objętych wspólną torebką. Staw ramienno-łokciowy jest stawem zawiasowym, natomiast -ramienno-promieniowy stawem kulistym. Oba te stawy współpracują ze sobą przy zginaniu i prostowaniu przedramienia w stawie łokciowym. Ruch ten pozwala na zbliżenie ręki w kierunku ciała w każdej pozycji przestrzennego ustawienia ramienia.

Zakres ruchów w tym stawie odbywających się w jednej płaszczyźnie ograniczony jest anatomicznie od ok. 150° zgięcia do pełnego wyprostu. Zginaczami stawu łokciowego są mięśnie: ramienny, dwugłowy ramienia oraz ramienno-promieniowy, prostownikami natomiast mięśnie trójgłc-wy ramienia i łokciowy. Wprawdzie prostowanie przedramienia w stawie łokciowym może odbywać się pod wpływem działania siły ciężkości przy ewentualnej akcji hamującej zginaczy, to jednak brak mięśni prostowników uniemożliwia wszelkie czynności wykonywane przy uniesieniu ramienia powyżej poziomu barku.

Kości łokciowa i promieniowa, łączą się ze sobą za pomocą rozległego więzozrostu w obrębie trzonów, w obrębie nasad tworzą dwa stawy: staw promieniowo-łokciowy bliższy i dalszy. Oba te stawy są czynnościowa sprzężone ze sobą, tak że wszelkie ruchy odbywają się w nich równocześnie. Oś ruchu tej pary stawów biegnie nieco skośnie wzdłuż przedramienia od głowy kości promieniowej w odcinku bliższym do głowy kości łokciowej na obwodzie. W stawie tym odbywa się ruch odwracania i nawracania (supinacji i pronacji). Przy odwróconym ramieniu obie kości przebiegają równolegle, podczas nawracania — ulegają skrzyżowaniu. Głowa kości promieniowej podczas ruchu nawracania pozostaje w miejscu, obracając się jedynie wokół długiej osi kości. Dalsza nasada kości promieniowej natomiast obraca się o 180° wokół dłoniowej powierzchni głowy kości łokciowej.

Najsilniejszym supinatorem jest m. dwugłowy ramienia, przyczepiający się swym ścięgnem do guzowatości kości promieniowej. Jest on wspomagany przez mięsień odwracacz przedramienia, a ponadto przez m. odwodziciel kciuka, m. prostownik długi kciuka, m. prostownik krótki kciuka oraz m. prostownik wskaziciela. Głównym pronatorem jest m. na-wrotny obły, najsilniej działający przy zgiętym stawie łokciowym. Współ-

Ryc. 53. Szkielet przedramienia: a — równoległe ustawienie obu kości przedramienia w supinacji, b — w ustawieniu pronacyjnym kość promieniowa po obróceniu się wokół swej osi długiej krzyżuje ją z osią pozostającej w poprzednim położeniu kości łokciowej.

działają z nim: m. nawrotny czworoboczny, m. zginacz promieniowy nadgarstka oraz m. prostownik promieniowy długi nadgarstka. Mięśnie supinatory są na ogół silniejsze od swych antagonistów, stąd wiele narzędzi dostosowanych jest odpowiednio dla osób praworęcznych (wkręcanie śrub odbywa się za pomocą śrubokręta obracanego przeciw sile oporu ruchem supinacyjnym, obracanie klamek, pokręteł wygodniejsze jest również przy użyciu tego ruchu).    *•

Ruchy obrotowe przedramienia wykorzystujemy do precyzowania ustawienia ręki podczas czynności chwytnych roboczych.

3. Obwodowym zespołem funkcjonalnym kończyny górnej jest ręką złożona z 27 elementów kostnych połączonych stawami oraz z licznych mięśni, jak też ze ścięgien mięśni zlokalizowanych w obrębie przedramienia. W skład tego zespołu wchodzi też staw nadgarstkowo-promie-niowy.

Staw promieniowo-nadgarstkowy, zwany też stawem ręki bliższym, łączy kość promieniową z szeregiem bliższych kości nadgarstka. Umożliwia on zginanie i prostowanie ręki oraz jej pochylanie w stronę łokciową i w stronę promieniową. Jego mięśnie biorą udział w ruchach prona-cji i supinacji przedramienia. Możliwość stabilizacji ręki w tym stawie, w optymalnym jej położeniu, warunkuje efektywność ruchów palców, np. przy chwytach siłowych nadgarstek zostaje ustabilizowany w wyproście, w położeniu zgięciowym nadgarstka siła chwytu wyraźnie maleje. Podczas chwytów precyzyjnych (szczypczykowego) siła ścisku między kciukiem i wskazicielem jest największa przy zgięciu grzbietowym nadgar-

93