0000053 2

94 KINEZYTERAPIA

gonizm czynnościowy zlokalizowany jest w obrębie lego samego mięśnia. Klasyczny m przykładem może tutaj być mięsień czworogłowy uda w którym jego głowa prosta (m. rectus fernoris) ma charakter toniczny a głowa przyśrodkowa (ni. uistits mediatis) - fazowy. Znawcy problematyki usprawniania stawu kolanowego po dłuższych unieruchomieniach doskonale wiedza, iż w obrębie tego mięśnia mamy do czynienia z znacznym uby tkiem masy głowy przyśrodkowej i znacznym skróceniem główmy prostej.

Nie wszystkie zmiany czy nnościowe w obrębie układu mięśniowego można tłumaczyć filogenetycznie uwarunkowanymi predyspozycjami tkanki mięśniowej. Inne podłoże maja odruchowe zmiany tonusu mięśniowego w' przebiegu różnorakich zmian przeciążeniowych narządu ruchu. Towarzysząca im nadmierna rekrutacja układu nociccptywncgo prowadzi do reflcktorycznego wzmożenia napięcia pewnych grup mięśniowych, których funkcja przeciwdziała dociążaniu miejsca dysfunkcji z równoczesnym obniżeniem tonusu tych mięśni, które odpow iadają za czynności bezpośrednio obciążające miejsce patologicznie zmienione. Briigger ów odruchowy mechanizm nazwał „somatomotorycznym efektem hamowania”¹. Odruchowe wzmożone napięcie mięśniowe, określane w tym mechanizmie ..hiperronicznp tendomiozp", odczuwane jest przez pacjentów jako sztywność mięśniowa. Mięśnie objęte hipcrtoniczną tendomiozą są nadrcaktywne bólowa podczas ich rozciągania. Stan odruchowego obniżeni tonusu mięśniowego określany jest mianem „hipotonicznej lendomiozy", a mięśnie nią objęte cechuje bolesny skurcz. Pacjenci na odmianę w tych miejscach uskarżają się na zwiększoną męczliwość mięśniową. Somatomotoryczny efekt hamowania prowadzi nie tylko do odruchowego przyjmowania pozycji pi ciwbólowych (np. postawy Campnio-Komia czy objawu Phalena-Dicksona), ale również jest odpowiedzialny za swoiste modyfikowanie sposobu wykonania czynności mchowej mające już znamiona patologicznej motoryki. Co najistotniejsze ten odruchowy mechanizm pojawia się nic tylko w sytuacji ewidentnego (uświadomionego) zespołu bólowego, ale również wtedy, kiedy mamy do czy nienia z podprogowym pobudzeniem nociccptorów’. stanem nieomal typowy dla większości zespołów przeciążeniowych. Długotrwałe utrzymywanie się nociccptywncgo efektu hamowania staje się źródłem całego szeregu niekorzystnych zmian odruchowych prowadzących zdaniem Briiggera do funkcjonalnego schorzenia narządu ruchu, któremu towarzyszyć mogą neurowegetatywne zmiany troficzne. Przykładami takich „czynnościowych schorzeń” narządu mchu są syndrom sternalis (zespół przeciążenia mostka) oraz syndrom symphysialis (zespół przeciążenia spojenia łonowego). Oba te zespoły rozwinąć się mogą u osób często przyjmujących i długotrwale przebywających w pozycji tzw. siadu przedniego, w którym to miednica znajduje się w tyłopochyleniu, lędźwiowy i piersiowy odcinek kręgosłupa ustawiony jest w zgięciu (totalna kifoza), _a wypadkowy środek ciężkości tułowia pada przed guzy kulszowc.

Sy ndrom stemalis jest tutaj wyrazem reakcji organizmu na nadmierne obciążenie i wskutek tego zwiększoną wrażliwość połączeń żebrowo-mostkowych stawów mostkowo-obojczykowych. Odruchowe zmiany w tym zespole pojawiają się w mięśniach: międzyżebrowych, piersiowych większych, mostkowo-obojczykowo-sutkowych, pochyłych. Zmiany w mięśniu piersiowym większym mogą imitować organiczne schorzenia narządów klatki piersiowej. Towarzyszące temu zespołowi zaburzenia w obrębie stawów barkowo-obojczykowych wtórnie prowadzić mogą do odruchowych zmian w kolejnych mięśniach: zęba-tych przednich, czworobocznych, dwugłowych ramienia, kruczo-ramicnnych, długich i krótkich prostownikach nadgarstka, prostownikach palców. W zespole tym mogą również występować bóle promieniujące w kierunku kończyny górnej, łopatki i głowy. Z czasem pojawiają się parestezje a nawet zmiany troficzne w obrębie szyi, klatki piersiowej, barków oraz ramion. W zespole przeciążenia spojenia łonowego niekorzystne zmiany odruchowe dotyczą mięśni: biodrowo-lędżwiowych, najdłuższych klatki piersiowej, naprężaczy powięzi szerokiej, krawieckich, prostych uda, dwugłowych uda, półścięgnistych, pół-błoniastych, strzałkowych długich i krótkich, brzuchatych łydki, płaszczkowa-tych, piszczelowych przednich. Długotrwale utrzymujące się odruchowe zmiany napięcia mięśniowego towarzyszące tym zespołom stosunkowo szybko prowadzą do patologicznych zmian w tych mięśniach o charakterze tzw. reumatyzmu tkanek miękkich (patrz ryc. 18).

Wielokrotnie powyżej wspomniano już o zmianach odruchowych zlokalizowanych w obrębie tkanek miękkich, a towarzyszącym różnorakim dysfunkcjom o charakterze czynnościowym. Miejscowa bolesność punktowa (tender points) zlokalizowana jest zazwyczaj w pobliżu objętych dysfunkcją stawów*. Miejsca te reagują na ucisk ostrym, kłującym bólem. Mają one charakter płaskich nabrzmień o wielkości nie przekraczających 1 cm, zlokalizowanych ^w głębokich warstwach mięśni. Bolesność punktowa pojawia się praktycznie od samego początku dysfunkcji. Tego rodzaju zmiany odruchowe obecne są już ^w bezobjawowym okresie dysfunkcji (np. w stadium latens insuffitientia inte-r^ertebralis - fazy utajonej niewydolności międzykręgowej).

Ich obecność w okolicach przykręgosłupowych zazwyczaj świadczy o przeciążeniu znajdujących się na tym poziomic stawów międzywyrostkowych.

Cechą charakterystyczną tych punktów, mającą istotne znaczenie diagnostyczne, jest to, że ich tkliwość narasta podczas wykonywanego ruchu w kierunku dysfunkcji, a maleje podczas wykonywania ruchu w kierunku odwrot-ⁿym. Innym rodzajem zmian odruchowych są bolesne zgrubienia tkanki

* Dvorak J . Dvyrak V.: Manuclle Mcdizin. Diagnostik. Georg Thicmc Vcrlag. Stuugan. 1991;

1

Bniggcr A.: Dic Frkr.uikungcn des Ucwcgungsappuratcs und scincs Ncrscnsystcms. Gu$tav Fischer Verlag. Stuttgart. 1977;