0000056 2

100 KINEZYTERAPIA

patofizjologii, oraz znaczne już doświadczenie. Podstawowi¹ trudnością jest brak. jednoznacznych i uniwersalnych zarazem norm. Z tej też racji proces dia-gnozowania polega na ustawicznej konfrontacji stanu czynnościowego objętej dysfunkcją części ciała bądź to z analogiczną zdrową częścią, bądź też z wiedzą na temat oczekiwanych, fizjologicznych reakcji ze strony badanych tkanek. Klasycznym tego przykładem może być tzw. badanie czucia końcowego ruchu (zwanego też oporem końcowym)¹. ². Fizjologicznie, w zależności od bud( wv stawu oraz struktur go otaczających, możemy mieć do czynienia z zakończeniem ruchu;

-    nuękko-clastycznym. w którym ruch ograniczany jest przez bezpośred kontakt tkanek miękkich dwóch sąsiednich członów biokincmatycznych Tego rodzaju opór cechuje zakończenie ruchu zginania stawów; łokciowcg i kolanowego;

-    twardo-clastycznym. kiedy to dalszy ruch jest hamowany przez rozciągan torebkę stawową, więzadła lub ścięgna. Taki opór końcowy stwierdzany je najczęściej podczas wykonywania ruchu biernego (np. fizjologicznie wyczu wa się laki opór na końcu ruchu rotacji zewnętrznej i wewnętrznej w stawi ramiennym i biodrowym oraz podczas wyprostu stawu kolanowego i bi drowego);

-    twardym, charakterystycznym dla stawów, w których fizjologicznie ruc blokowany jest przez elementy chrzęstno-kostne (np. wyprost stawu łokci

wego).

Już w warunkach fizjologicznych obserwuje się pewną międzyosobni zmienność uwarunkow'aną chociażby somatotypem. Przykładowo ruch zgięci stawu biodrowego w warunkach prawidłowych kończy się oporem twardo-el stycznym, związanym przede wszystkim z rozciąganiem mięśni: pośladkoweg wielkiego oraz kulszowo-goleniowych. Natomiast u pykników nadmiar tk< tłuszczowej na udach oraz podbrzuszu powoduje, że zakończenie ruchu ma ch rakter miękko-clastyczny. Podobnie tez u leptosomatyków zgięcie stawku łokci; wego oraz kolanowego może na odmianę mieć charakter twardo-clastyczn' Tego rodzaju wariantowość fizjologicznych reakcji ze strony badanych stawó^J podczas interpretacji uzyskanych wyników należy zawsze brać pod uwag W warunkach zaburzeń czynnościowych zazwyczaj ma się do czynienia ze zmi. nionym oporem końcowym. Patologiczny opór końcowy może mieć charakter:

-mniej elastyczny, kiedy to blizna lub też patologiczne skrócenie strukt łącznotkankowych ogranicza dalszy ruch;

- bardziej elastyczny niż w warunkach prawidłowych, spowodowanym zazwyczaj wzmożonym napięciem mięśniowym;

..torebkowy”, mający charakter analogiczny jak w warunkach prawidłowych, ale pojawiający się wcześniej (odruchowy przykurcz torebki stawowej); sprężynujący, w którym ruch blokuje ciało wolne w stawie (np. uszkodzony kawałek łąkotki);

-    tzw. „pusty”, kiedy to nic można w ogóle uzyskać oporu końcowego (np. ostry stan zapalny kaletek maziowych, zmiany nowotworowe);

-    spazmatyczny, wywołany silną obroną mięśniową (podostry lub ostry stan zapalny stawu, tzw. „postrzał”);

-    „rozciągnięty”, pojawiający się znacznie poza zakresem ruchomości uważanym za prawidłowy (hipermobilność, niestabilność);

-    ..kostny”, kiedy to dwie twarde powierzchnie silnie blokują dalsze kontynuowanie ruchu.

Opór końcowy ruchu badany jest zawsze biernie poprzez docisk z pewną siłą na końcu ruchomości. Analizuje się nie tylko „jakość” zakończenia ruchu, którą każdorazowo porównuje się z analogicznym zdrowym stawem (o ile takowy jest), ale również zwraca się uwagę na ewentualność wystąpienia dolegliwości bólowych względnie uczucia dyskomfortu.

Istotne znaczenie w ocenie zaburzeń czynnościowych, przede wszystkim w różnicowaniu przyczyn dolegliwości, ma wykorzystywanie ruchów czynnych z oporem maksymalnym oraz ruchów biernych. Jeżeli przy próbie ruchu czynnego z oporem maksymalnym (co wyzwala skurcz izomctryczny) wystąpią dolegliwości bólowe, wskazywać to może na przyczynę zlokalizowaną w tzw. strukturach kurczliwych (mięśniach, przejściach mięśniowo-ścięgnistych lub przyczepach ścięgien do kości). Wykonanie ruchu biernego w przeciwną stronę (rozciąganie tych struktur) powinno również wyzwolić analogiczne dolegliwości. Wystąpienie bólu w trakcie ruchu biernego przy równoczesnym jego braku ^w irakcic próby ruchu czynnego w przeciwną stronę (skurcz izometryczny) wskazuje na przyczynę zlokalizowaną w tkankach niekurczliwych (torebkach stawowych, powięziach. więzadłach, kaletkach). Analizie poddaje się również jakość wykonania ruchu czynnego (jego tor) oraz miejsce wystąpienia dolegliwości i/lub dysfunkcji. Znajomość anatomii czynnościowej i mechanizmów kompensacji samoistnej badanej okolicy pozwala już na tej podstawie postawić wstępną diagnozę. Przykładowo wystąpienie dolegliwości bólowych w zakresie ó0-130^J podczas odwodzenia kończyny gomej w stawie ramiennym (zespół bolesnego łuku) wskazuje na bólowe podrażnienie stożka ścięgnistego pierścienia rotatorów (miejsca przyczepu rotatorów do guzka większego kości ramien-ncj). Natomiast ból w ostatnich 20-30° stopniach (zakres 150-180° odwiedzenia) raczej wskazuje na staw barkowo-obojczykowy, jako możliwą przyczynę dolegliwości.

Równie ważne znaczenie dla wykrywania czynnościowego podłoża dysfunkcji ma wykorzystanie w badaniu tzw. „ruchów dodatkowych” (accessory

1

Cyriax J. H.: Cynax’s illustraicd manuał of onhopacdic medicinc. Buttcrworth Heine mann. Oxford. 1993;

2

'•PM Kalienbom: Manucllc Mobilisalion der Extcrmitaicngelcnkc. Olaf Norii¹ Bokhandcl. Oslo. 1985;