0000055 2

102 Kinezyterapia

tarcz międzykręgowych. Takie pozycje ułożeniowe można także uzyskiwać, stosując np. odpowiednio duże poduszki w kształcie sześcianu. Taka pozycja ułożeniowa jest wykorzystywana także do tzw. wyciągu osiowego (w osi dolnego odcinka kręgosłupa), z użyciem dodatkowego sprzętu: płóciennego półgor-setu opiętego na klatce piersiowej, zapobiegającego obsuwaniu się jej w kierunku działania siły wyciągu (tzw. przeciwwyciąg); zapiętego wokół bioder skórzanego pasa do wyciągów za miednicę; przymocowanej do pasa taśmy, przechodzącej przez bloczek umocowany pomiędzy stopami pacjenta na krawędzi łóżka, i zaczepionym na niej ciężarem (zwykle ok. 5-10 kg).

7.2.5. Programy specjalne kinezyterapeutyczne. Programy specjalne są zbiorami ćwiczeń i postępowań kinezyterapeutycznych - ukierunkowanych na osiągnięcie celów terapeutycznych - które są stosowane zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Istnieje wiele programów specjalnych, określanych jako metody lub techniki poszczególnych autorów (np. metody: Vojty, K. i B. Bobathów, Kabata-Kaisera) lub noszących nazwy opisowe (np. terapia manualna, „szkoła pleców”). Niektóre zostały tak upowszechnione, że stały się przedmiotem cyklicznych kursów szkoleniowych, kończących się egzaminem i uzyskiwaniem certyfikatu. Przykładem tego są organizowane, m.in. w Polsce, kursy szkoleniowe neurofizjologicznej diagnostyki i terapii, opracowane przez czeskiego neurologa V. Vojtę, oraz kursy szkoleniowe poświęcone metodzie Bobathów. Powstała też organizacja o nazwie: PNF w Polsce - Stowarzyszenie na rzecz Rehabilitacji Funkcjonalnej. Nazwa tej koncepcji (ang.: proprioceptive neuromuscular facili-tation - PNF), oznaczająca torowanie nerwowo-mięśniowe, utrzymuje się od 1946 r., rozpropagowana w świecie przez Centrum Fundacji Kaisera w Kalifornii w USA. Intensywną działalność rozwijają także inne stowarzyszenia profesjonalne, m.in. Polskie Towarzystwo Medycyny Manualnej, którego celem jest rozwój naukowo-badawczy i rozpowszechnianie programu specjalnego postępowania fizjoterapeutycznego, a także szkolenie specjalistów w tej dyscyplinie medycznej. W wydanym ostatnio (2001 r.) Poradniku fizjoterapeuty zostały opisane, w rozdz. Techniki specjalne, 23 takie programy specjalne. Opis szczegółowy każdej z tych technik wykracza poza ramy naszego podręcznika. Przedstawiamy jedynie znacznie uogólnione, skrótowe informacje dotyczące niektórych tylko programów specjalnych.

• Metoda Kenny. Jest to metoda tzw. reedukacji mięśni, które uległy porażeniu w następstwie wirusowego zapalenia motoneuronów rdzenia kręgowego (choroba Heinego-Medina). Polega ona na wykonywaniu ćwiczeń biernych mięśnia porażonego, z jednoczesnym jego potrząsaniem, drganiem, wibrowaniem oraz podobnymi manewrami naśladującymi skurcz mięśnia, nazywanymi przez autorkę stymulacją. Jej zdaniem, stymulacja taka pobudza proprioceptory mięśnia, a w następstwie tego motoneurony rdzenia kręgowego, które nie uległy martwicy.

. Metoda Kabata-Kaisera. Koncepcję tej metody, określanej jako PNF, opracowali w 1946 r. w kalifornijskiej klinice Veleio, czeski neurofizjolog H. Kabat i fizjoterapeutka M. Knott. Głównym ośrodkiem rozwoju tej koncepcji stało się kalifornijskie Centrum Rehabilitacji Fundacji Kaisera. W 1981 r. odbył się w Polsce pierwszy kurs dla instruktorów PNF. Kurs ten prowadziła S. Adler, najbliższa współpracownica M. Knott. Metoda ta, nazywana także metodą wzorców (ang. pattern method), polega na reedukacji funkcji mięśnia opartej na spostrzeżeniu, że ruchy stosowane w powszechnie przyjętych sposobach kinezyterapii nie są zgodne z naturalną, codzienną pracą mięśni. Ruchy dowolne w pracy i życiu codziennym, mające charakter diagonalny i spiralny (np. ruchy kończyną górną przy jedzeniu), nie są idealne i nie odbywają się wyłącznie w płaszczyznach czołowych i strzałkowych (np. ruchy zginania i prostowania w stawie łokciowym podczas wykonywania ćwiczenia biernego lub czynnego). Podstawą metody są wzorce ruchowe, które mają charakter złożony, w ruchu bowiem jest angażowanych wiele różnych mięśni.

•    Metoda Vojty. Jest to metoda neurofizjologicznej diagnostyki i jednoczesnej terapii dzieci z zaburzeniami koordynacji ruchów, powstałymi w następstwie uszkodzeń mózgu w okresie ciąży czy okołoporodowym. Podstawowym celem jej stosowania jest wczesne wykrycie tych zaburzeń - na podstawie oceny poziomu rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. Usprawnianie tą metodą polega na wyzwalaniu oraz utrwalaniu globalnych wzorców odruchowej lokomocji, opartych na proprioceptywnej stymulacji tzw. stref wyzwolenia. Stymulacja taka ma przestrzennie i czasowo sumować bodźce w celu pobudzenia pól koordynacyjnych w o.u.n.

•    Metoda Bobathów. K. i B. Bobathowie opracowali koncepcję postępowania ki-nezyterapeutycznego, nazywanego usprawnianiem neurorozwojowym (ang. neurodevelopmental treatment- NDT). Wykorzystali w tym celu ocenę zachowań ruchowych dorosłych pacjentów z uszkodzeniem mózgu oraz obserwację i analizę przebiegu prawidłowego i nieprawidłowego rozwoju psychomotorycz-