0000070

ne, zabezpieczenia czynne natomiast stanowią mięśnie Między sąsiednimi kręgami znajdują się krążki włóknisto-chrzęstne, zwane krążkami międzykręgowymi. Wysokość krążków wzrasta od części szyjnej kręgosłupa ku dołowi. Prężność elastyczna krążka międzykręgowego stara się rozepchnąć trzony kręgowe i oddalić je od siebie, podczas gdy silne więządła kręgowe przeciwstawiają się temu działaniu. Taki układ stwarza stabilne powiązania między kręgami. Mięśnie kręgosłupa w zależności od potrzeby wspomagają czynnie stabilizację kręgosłupa oraz wywołują zamierzone lub odruchowe jego ruchy w odpowiednich kierunkach. Współdziałanie tych układów anatomiczno-funkcjonalnych umożliwia kręgosłupowi przeciwstawianie się dużym siłom ściskającym, rozciągającym osiowo, zginającym lub skręcającym wokół osi podłużnej. Ruch między poszczególnymi kręgami jest niewielki, jednak liczba połączeń międzykręgowych pozwala na znaczną ruchopiość ogólną kręgosłupa. Największą ruchomość posiadają odcinki szyjny i lędźwiowy, mniejszą odcinek piersiowy, natomiast odcinek krzyżowy pozbawiony jest ruchu w ogóle. Zamyka on od tyłu obwód obręczy kończyny dolnej i służy za podstawę dla ruchomej reszty kręgosłupa.

Jak już wspomniano na wstępie, kręgosłup współdziała w utrzymaniu pozycji pionowej, podtrzymuje kościec klatki piersiowej, stanowi punkt przyczepu mięśni podtrzymujących kościec kończyn górnych i sterujących ich niektórymi ruchami oraz jest miejscem umocowania krezki podtrzymującej trzewia. Na szczycie kolumny kręgowej znajduje się czaszka chroniąca ośrodkowy układ nerwowy oraz ważne narządy zmysłów wzroku, słuchu oraz narząd równowagi. Ruchome połączenia między głową a kręgosłupem oraz między poszczególnymi kręgami odcinka szyjnego pozwalają na ruchy głowy i kierowanie wzroku w górę, w dół oraz na boki, powiększając zakres pola widzenia.

Kręgosłup nie tworzy prostej kolumny, lecz jest wygięty w płaszczyźnie strzałkowej, tworząc krzywizny zwrócone naprzemiennie wypukłością ku przodowi i ku tyłowi. Krzywizny te tworzą się w okresie niemowlęcym w związku ze stopniowym przygotowywaniem się dziecka do przyjęcia pozycji pionowej. Lordoza szyjna, czyli Wygięcie tego odcinka kręgosłupa wypukłością zwrócone ku przodowi, powstaje najwcześniej, bowiem w okresie unoszenia głowy w pozycji leżącej na brzuchu. Dziecko zwiększa w ten sposób swe pole widzenia. Krzywizna ta utrwala się, wpływając na korzystniejsze ustawienie głowy w stosunku do ogólnej linii położenia cząstkowych środków ciężkości (ryc. 98). Kifo-za kręgosłupa w odcinku piersiowym, czyli jego wygięcie wypukłością zwrócone ku tyłowi, jest pozostałością pierwotnego ukształtowania całego kręgosłupa w życiu płodowym i zachowuje swój kształt przez całe życie. Stwarza to dogodne warunki dla narządów klatki piersiowej. Lordoza odcinka lędźwiowego kręgosłupa wytwarza się w okresie prostowania zgiętych w stawach biodrowych kończyn oraz przyjmowania

pozycji pionowej. Jest ona związana z prawidłowym wyważeniem środka ciężkości ciała nad podstawą. Takie ustawienie kręgosłupa redukuje wielkość sił mięśniowych koniecznych dla zachowania równowagi ciała w pozycji stojącej. Nieduża aktywność mięśni grzbietu jest wówczas konieczna do utrzymania równowagi w warunkach normalnych i nieduże jej zwiększenie konieczne jest do wyrównania zaburzeń tej równowagi przy nagłym pochyleniu kręgosłupa ku przodowi, tyłowi lub na boki. W tej sytuacji elementy strukturalne kręgosłupa podlegają nie tylko działaniu masy ciała, lecz także siłom wywieranym przez mięśnie napinające się dla odzyskania zachwianej równowagi.

Działanie tych sił wzrasta znacznie podczas różnych czynności człowieka. Według Streita, Inmana, Ralstona, Nachemsona siły kompresyjne wywierane na połączenie krzyżowo-lędżwiowe u osoby ważącej 90 kg, przy zgięciu kręgosłupa ok. 60° w stosunku do pionu, z wolno zwisającymi rękami wynoszą 225 kg. Jeśli osoba ta będzie próbowała unieść masę 25 kg prostując się równocześnie, siła kompresji wzrośnie do 425 kg. W tej sytuacji nawet codzienna praca, np. ścielenie łóżka, przenoszenie różnych przedmiotów, jeśli wykonywana będzie niewłaściwie, może stać się przyczyną uszkodzenia struktur kręgosłupa. Czynnikiem usposabiającym do uszkodzeń mogą być różnego rodzaju stany obniżenia wydolności struktur, spowodowane procesem zapalnym, zwyrodnieniowym, nowotworowym lub tp. Prócz wymienionych czynników przyczyną dysfunkcji kręgosłupa mogą być urazy mechaniczne oraz zaburzenia układu motorycznego.

Jednym z elementów leczenia kompleksowego dysfunkcji kręgosłupa jest zaopatrzenie ortotyczne, spełniające wyznaczone mu w tym leczeniu funkcje mechaniczne, polegające na:

1)    biernym podparciu struktur, ich stabilizacji i odciążeniu,

2)    biernej korekcji zniekształceń spowodowanych zmianami strukturalnymi lub asymetrycznym działaniem mięśni,

3)    monitorowaniu czynnej korekcji postawy.

Z mechanicznej stabilizacji kręgosłupa korzystamy w tych przypadkach, w których niewydolność struktur podpórczych lub układu motorycznego nie zapewnia pełnej kontroli ustawienia kręgosłupa. Polega ona na pośrednim podparciu kręgosłupa oraz ograniczeniu jego ruchów w płaszczyźnie strzałkowej (zginanie, prostowanie), w płaszczyźnie czołowej (pochylanie się na boki) oraz poziomej (ruchy skrętne tułowia).

141