00001 1

Henryk Markiewicz

O FALSYFIKOWANIU INTERPRETACJI LITERACKICH

„Jeśli autora nie ma - wszystko jest dozwolone” i „Niech zginie dzieło, byleby interpretacja była interesująca” - tak można by sformułować niepisane zasady dzisiejszej etyki interpretacyjnej. W połączeniu z ludy-cznym niekiedy traktowaniem zajęć literaturoznawczych wytwarza to sytuację, w której wolno - by tak rzec - w majestacie nauki wypowiadać twierdzenia pozbawione wszelkich uzasadnień - i można liczyć na sukces, jeżeli są dostatecznie efektowne.

Reprezentuję staroświecki pogląd, że skoro literaturoznawstwo jest dziedziną może nie naukową, ale w każdym razie n a u k a w ą, to wytwarzać powinno nie tylko twierdzenia nowe, ale także trafne. Udowodnić jednak tę trafność trudno. Wbrew zapewnieniom entuzjastów hermeneutyki trzeba tu powtórzyć trzeźwą konstatację Uwego Jappa:

W gruncie rzeczy hermeneutyka szczegółowa (a zwłaszcza hermeneutyka filologiczna) mogła tylko niewiele lub nawet nie mogła niczego się nauczyć z problematyki podstawowej [tj. hermeneutyki filozoficznej), w każdym razie niczego takiego, co miałoby dla niej znaczenie praktyczne¹.

W tej sytuacji sensowna wydaje się propozycja Umberta Eco, nawiązująca do idei Poppera, że skoro nie ma teorii dowodów interpretacyjnych, można przynajmniej ustalić kryteria pozwalające falsyfikować, tj. obalić, zdyskwalifikować interpretacje złe². Sam Eco posługuje się kryteriami ekonomii czy prostoty interpretacji oraz zgodności interpretacji fragmentu z wymową

1

   U. Japp, Hermeneutik, w wyd. zbiór. Literaturwissenschaft, red. H. Brackert, J. Stiickrath, Hamburg 1992, s. 591.

2

   U. Eco, Inltrprelalion and Overinterpretation, Cambridge, Mass. 1993, s. 52.