0000075

152 Zaburzenia snu i leki stosowane w bezsenności

nadmierna senność (hipersomnia) i zjawiska parasomniczne (najczęściej u dzieci) występują rzadko i zwykle wymagają szczegółowego postępowania diagnostycznego z udziałem specjalistów.

Całkowita bezsenność jest zjawiskiem pojawiającym się rzadko. Najczęściej mamy do czynienia ze znacznym skróceniem snu. Do zmniejszenia ilości snu prowadzą dwa rodzaje zaburzeń snu, które mogą pojawiać się niezależnie (tak jest najczęściej), niekiedy występują łącznie; są to zaburzenia zasypiania (czyli inicjacji snu) oraz przedwczesne budzenie się.

Zaburzenia zasypiania wiążą się z wydłużeniem czasu oczekiwania na sen. Opóźnienie pojawiania się snu może osiągać kilka godzin i zwykle prowadzi do znacznej redukcji liczby godzin snu. Całkowitą niemożność zaśnięcia obserwuje się rzadko, prowadzi ona do bezsenności prawdziwej (in-somnia).

Przedwczesne budzenie się we wczesnych godzinach porannych, z niemożnością ponownego zaśnięcia, prowadzi również do skrócenia snu nocnego. Przedwczesne budzenie idzie zw'ykle w parze ze spłyceniem snu. Ten rodzaj zaburzeń powoduje częste budzenie się w nocy (sen przerywany) i dużą wrażliwość na zakłócenia zewnętrzne. Sen nocny ulega w związku z tym fragmentacji, przy czym u niektórych osób pojawia się przekonanie, że w ogóle nie spały. Ten brak poczucia snu nosi nazwę bezsenności rzekomej.

Inwersja snu — to trzeci typ zaburzeń snu nocnego. Ma ona postać całkowitej bezsenności nocą i snu w ciągu dnia. Ten rodzaj zaburzeń był dawniej wiązany z niektórymi schorzeniami organicznymi o.u.n. Obecnie inwersję obserwuje się głównie u osób prowadzących nieregularny tryb życia, które noc przeznaczają na inne cele niż sen.

Przewlekła bezsenność często prowadzi do obniżenia sprawności ogółu procesów psychicznych, poczucia przewlekłej niewydolności psychofizycznej, złego samopoczucia. Jest przyczyną nadużywania leków nasennych i anksjolitycznych.

a wtórnie — substancji psychosty mu lujących, należy do głównych przyczyn uzależnienia od leków u osób po 40. roku życia.

Tabela 6.1. Ważniejsze przyczyny bezsenności (zmniejszenia ilości snu nocnego)

•    Czynnościowe zaburzenia emocjonalne: przewlekłe sytuacje konfliktowe, przeciążenie obowiązkami, reakcje na silne urazy psychiczne, zaburzenia nerwicowe, którym towarzyszy lęk.

•    Zaburzenia rytmu okołodobowego w związku z pracą wielozmianową, nieregularnym trybem życia, hałasem i innymi.

•    Ostre i przewlekłe zatrucia (barbituranami, lekami anksjolitycznymi, psychostymulującymi, kofeiną, alkoholem) i okresy abstyncncyjne w przebiegu większości uzależnień (w warunkach polskich dotyczy to najczęściej uzależnienia od alkoholu).

•    Leki stosowane w terapii schorzeń somatycznych (np. kortykoidy, lewodopa, niektóre leki nasercowe stosowane w terapii nadciśnienia)

•    Choroby organiczne o.u.n. (zapalne, nowotworowe, zwyrodnieniowe, naczyniowe, w tym miażdżyca naczyń mózgowych), stany po urazach czaszki i mózgu.

•    Niektóre inne schorzenia somatyczne: choroby zakaźne, astma oskrzelowa, schorzenia, których przejawem jest ból, choroby przemiany materii.

•    Zaburzenia psychotyczne, w tym: choroby afektywne, psychozy schizofreniczne, psychozy wieku podeszłego i szczególnie często manifestujące się zaburzeniami snu endogenne stany depresyjne; bezsenność może stanowić główny, niekiedy niemal jedyny objaw depresji; na taką endogenną przyczynę często wskazują zaburzenia snu nawracające cyklicznie (zob. też tabela 4.7).

•    Redukcja liczby godzin snu u osób w wieku podeszłym.