031

Pierwiastki możemy podzielić na dwie grupy-metale i niemetale. Ogólny podział substancji przedstawiono na schemacie:

Substancje jrlazo, mleko

Substancje czyste Mieszaniny substancji

dwutlenek węgla, cynk granit, powietrze

Pierwiastki Związki chemiczne

m^edi, azot tlenek otowiu, woda

Metale Niersetale

ztoto, otów siarka, azot

Podobnie jak z 26 liter naszego alfabetu możemy tworzyć ogromną liczbę słów, tak i ze 105 pierwiastków możemy otrzymywać setki tysięcy rozmaitych związków chemicznych. Obecnie znamy ich ponad milion. Większość substancji, które spotykamy w życiu codziennym to związki chemiczne-cukier, sól, szkło, skrobia, piasek, woda ild.

Chemia dla detektywów-

atrament sympatyczny i odciski palców

^r Przed około 2500 lat Grecy jońscy żyjący w Azji Mniejszej uw ikłani byli w spisek przeciwko Persom. Pan miasta Miletu Histiaios chciał przesłać swemu zięciowi Aristagorasowi ważną, sekretną wiadomość. Kazał zatem swemu niewolnikowi Spirydonowi ogolić głowę do gołej skóry, napisał na

__niej tekst, po czym odczekał, aż włosy odrosną. Dopiero wtedy wysłał

niewolnika do zięcia. Ponieważ nic mamy zbył wiele czasu, nauczymy się dwóch szybkich sposobów fabrykowania sekretnych tekstów.

Niewidoczne pismo

47.

Tajną wiadomość zapisujemy na gładkim, białym papierze stalówką umoczoną w occic. M usimy często moczyć pióro, by pismo było wyraźne i grube. Nasz atrament szybko wysycha na papierze, a pismo staje się niewidoczne.

Napisany tekst możemy ponownie uwidocznić, umieszczając papier w odległości 5 cm ponad płomieniem świecy. Papier trzeba przesuwać to w jedną to w drugą stronę tak, by nie przegrzał się w jakimś miejscu i nic zajął płomieniem. Wkrótce pojawi się pismo o ciemnobrązowej harwie. Dla bezpieczeństwa doświadczenie przeprowadza się na metalowej płytce lub w zlewie.

Wyjaśnienie: Jak już czytaliśmy w rozdz. 28, każdy materiał zanim ulegnie spaleniu musi zostać ogrzany do temperatury zapłonu. W tych miejscach, w których papier zetknął się z oclem, zaszedł proces chemiczny. Papier przekształcił się w związek podobn> do celofanu. Związek ten ma temperatury zapłonu nieco niższą niż zwykły papier. Dlatego właśnie zapisane miejsca nadpalają się lekko przy ogrzewaniu, przybierając brązowy kolor.

Wykorzystujemy:

dobry papier do pisania, stalówkę z obsadką, trochę octu. świecę.

48. Sok cytrynowy atramentem sympatycznym Opata Farii?

W znanej i zajmującej książce Aleksandra Dumasa „Hrabia Monte Christo" czytamy o pewnym starym dokumencie opisującym w utajniony sposób miejsce ukrycia skarbu. Obeznany z wiedzą chemiczną opat Fana zdołał odczytać tekst, wykorzystując ciepło świecy. Nie wiemy jakiego atramentu sympatycznego użył autor dokumentu - mógł być to sok z cytryny, którym sami się teraz posłużymy.

Naszym kałamarzem będzie połówka cytryny (rys. 2la)! Czystą stalówką lub zaostrzonym patyczkiem nakłuwamy miąższ owocu i wypisujemy jego sokiem poszczególne litery. Kreski nic powinny być zbyt cienkie. Wkrótce po napisaniu nasz tekst stanic się prawie niewidoczny.