032 4

waniem dużej dokładności wymiaru i dużej gładkości powierzchni. Mamy z tym do czynienia niemal w każdym zespole motocykla: tuleja sworznia tłokowego i otwory piast tłoka w silniku, tuleje wałków w skrzyni biegów oraz olbrzymia liczba różnych sworzni, wałów i kołków pasowanych w otworach obrotowo, suwliwie lub wciskowo.

wiercanie. Zwykle stosuje się rozwier-canie dwukrotne: wstępne — rozwier-takiem zgrubnym i ostateczne — wykończającym. W związku z tym, już przy wierceniu należy przewidzieć pewien naddatek materiału na rozwier-cenie i stosować wiertło odpowiednio mniejsze od średnicy otworu gotowego. W tablicy 3 zestawiono zalecane śred-

Wiercenie i rozwiercanie otworów

Tablica 3

Zalecane średnice wierteł i rozwiertaków

Średnica otworu gotowego mm	Otwory* mniej dokładne			Otwory’ dokładne
	Średnica wiertła mm	Średnica rozwiertaka mm		Średnica wiertła mm	średnica rozwiertaka mm
		zgrubny	wykończ.		zgrubny	średni	wykończ.
3	2,9	—	3	2,8	2,90	—	3
4	3,9	—	4	3,8	3,90	—	4
5	4,9	—	5	4,8	4,90	—	5
6	5.8	—	6	5.7	5,90	5,95	6
7	6,8	—	7	6,7	6,90	6,95	7
8	7,8	—	8	7,7	7,90	7,95	8
9	8,8	—	9	8,7	8,90	8,95	9
10	9,8	—	10	9,6	9,85	9,95	10
11	10,5	10.8	11	10,6	10,85	10,95	11
12	11,5	11,8	12	11,6	11,85	11,95	12
13	12.5	12,8	13	12,6	12,85	12,95	13
14	13,5	13,8	14	13,6	13,85	13,95	14
16	15,5	15,8	16	15,6	15,80	15,90	16
18	17,5	17,8	18	17,6	17,80	17,90	18
20	19,5	19,8	20	19,6	19,80	19,90	20
24	23,5	23,8	24	23,6	23,80	23,90	24

Otwór wykonany wiertłem nie zapewni ani dokładnego wymiaru, ani gładkiej powierzchni. Wiemy już, że otwór wykonany wiertłem o określonej średnicy będzie nieco większy w wyniku bicia wiertła i wrzeciona wiertarki. Różnica może być mała lub duża, zależnie od wierconego materiału, stanu ułożyskowania wiertarki, stanu i rodzaju wiertła. Ponadto wiertło nie zapewni dokładnie gładkiej powierzchni, gdyż nie jest do tego przeznafczone.

Otwory o dokładnych wymiarach i gładkich powierzchniach wykonuje się przez wiercenie wiertłem, a następnie jedno- dwu- lub trzykrotne różnice wierteł i rozwiertaków dla otworów wierconych i rozwiercanych. Nie znaczy to jednak, że np. przy średnicy 24 mm rozwiertakiem skrawa się warstwę materiału grubości 0,05 do 0,1 mm. W przypadkach rozwiercania w celu ostatecznego dopasowania części, gdy wymiar otworu wykonanego fabrycznie jest bliski wymaganemu, rozwiertakiem zbiera się warstwy znacznie cieńsze, rzędu jednej setnej milimetra. Spotkamy się z tym przy pasowaniu sworznia tłokowego oraz wszelkich sworzni i wałków do których. stosujemy zakupione tuleje wykonane na gotowo.

32