050 6

I .mi i ,ię administracji spod kontroli opinii pudlu m i«* wydaje się, iż imnni u./y.lko trudno wyjść poza stwierdzenie o poli/rlue dokonywania ponm dvi znyeli reform aparatu administracyjnego. Może należy dodać, iż jedni / istotnych przyczyn nasilania się wspomnianych niepożądanych trendów nm>$ hyć relatywnie słabszy rozwój związków zawodowych, tzw. białych kolnie r/.yków (white cal lar), czyli organizacji reprezentujących szeroko pojęte intercity funkcjonariuszy publicznych. Powstawanie takich związków jest niekiedy ul rud nione ze względu na negatywne znaczenie, jakie przypisuje się aktywności zwi.p ków zawodowych w ogóle, a zwłaszcza w obrębie aparatu administracyjnego' Uwaga ta dotyczy w szczególności krajów Europy Środkowej i Wschodniei

Rola organizacji pracodawców

O ile problem styku między strukturami związków zawodowych a struklu rami państwa wydaje się stosunkowo klarowny, o tyle o wiele poważniejs/yi li trudności nastręcza analiza procesów wymiany zachodzących między państwem a organizacjami biznesu. Kwestia ta, aktualna we wszystkich uprzemyslo wionych regionach świata, jest bodaj najbardziej niejasna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Analizując rolę organizacji biznesu w środkowoeum pejskich stosunkach trójstronnych, należy zwrócić uwagę na cztery zasadnicze aspekty (Frieske, 1997b; Sroka, 1997).

1.    Różnorodność środkowoeuropejskich organizacji reprezentujących iiilc resy pracodawców i przedsiębiorców nie jest równoznaczna z ich znaczeniem W wielu przypadkach są to wręcz byty fikcyjne lub fasadowe, które nie dy,s ponują odpowiednią ilością dóbr do zaproponowania ewentualnym „kontu hentom”.

2.    W transformacyjnej rzeczywistości politycznej organizacje biznesu me są w stanie utrzymać pozycji konkurencyjnej w stosunku do związków zawodu wych. Wobec braku równowagi na osi lewica — prawica pracodawcy wraz /o związkami zawodowymi oraz partiami politycznymi wchodzą w „koalicje in teresów”, które są zamkniętymi układami wymiany. W Polsce konkurencyjnymi obozami są Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD) oraz Akcja Wyborcza So lidarność (AWS).

3.    Głównym adresatem roszczeń, a zarazem najlepszym klientem jest dlii biznesu państwo nadal pozostające „superpracodawcą”. Relacja ta stwarza wieli problemów zarówno natury prawnej, jak i etycznej. Chodzi tu przede wszystkim o zagadnienia towarzyszące procesowi prywatyzacji oraz różnego rodzaju

⁷ W Polsce podstawy prawne do powoływania związków zawodowych funkcjonariuszy publicznych stwarzają, oprócz ustawy o związkach zawodowych (DzU 55/1991, poz. 234) ustawa o pracownikach urzędów państwowych (DzU 31/1982, poz. 214 z późniejszymi zmiana mi) oraz ustawa o pracownikach samorządu (DzU 21/1990, poz. 124 z p.z.).

fli |"mo\ci pojawiające się wokol /aniowieii puhlic/.nyi li Ws/.yslko to spra |\ 1,1 (>■ w ki a jacli Europy Sioilkowr| i Wsi hodniej lohbying jest i /.ęslo kojai/o HI • ......pi ją.

I Wśród ludzi biznesu przeważa obiegowa opinia o szkodliwości działania i i k * i w zawodowych. Wielu pracodawców sektora prywatnego stosuje środki ui mi' na celu niedopuszczenie do powstania związków zawodowych w swoim - ,i 1.1,1. u l Jtrwalenie stereotypu niszczycielskich związków zawodowych może • |„,v .i/ny sposób zakłócić równowagę wymiany.

Rola związków zawodowych

W/Hw.zy pod uwagę miejsce ruchu związkowego na arenie przemysło ‘.u i i politycznej, różnorodność jego form organizacyjnych oraz rodzaj więzi t p u n.mii socjaldemokratycznymi, możemy wyróżnić trzy podstawowe rodzaje

i    lip zachodzących między organizacjami zawodowymi a pozostałymi pod ......i >u m trój stronnych stosunków pracy.

I W modelu pluralistycznym uwarunkowania kulturowe oraz sektc owa •u ul-ima organizacyjna związków sprawiają, że promocja jednolitej związkv,wej

....... 11 organizacyjnej nie jest możliwa. Przedstawiciele pracowników uczesl

na . | lam zwykle w konsultacjach o ograniczonym zasięgu. Dominują zakla

•    In m układy zbiorowe pracy, a sporadyczne umowy branżowe są zawierane w .iluębie obowiązujących przepisów prawa pracy i mają charaklci ściśle nu i vloryczny, tzn. pozbawiony istotnych konotacji politycznych Układ sto

niików pracy najbardziej zbliżony do pluralistycznego możemy obseiwow.u

ii    Wielkiej Brytanii.

) W modelu pośrednim (mieszanym) instytucje przetarg,u interesów im i Minowały ku bardziej konsekwentnym — pluralistycznym bądź koi poi uh u i .tycznym formom. W krajach, w których nie ukształtowała się tiadyi |.i p< i ni im ninego przetargu interesów, udział związków zawodowych w procesie d,

■    . |itym ma charakter wycinkowy, a ruch pracowniczy jest często oigani/.i

•    111 u* niespójny. W środowisku o tak zarysowanych parametrach prawdo l"idolłiia staje się izolacja związków zawodowych. Zbliżoną sytuację ohsci " iipmy we Francji, gdzie związki zawodowe (zwłaszcza komunistyczna Konie

i iai ja Związków Zawodowych, Confederation Generale du Travail GGT) i u * /nitują radykalną postawę wobec polityki rządu.

\ W modelu korporatywistycznym związki zawodowe uczestniczą w i ią I* l trójstronnej debacie gospodarczej wraz z przedstawicielami adminisliai p piiblieznej i organizacji pracodawców. Dzięki daleko posuniętej centralizm p. dyscyplinowaniu, spójności organizacyjnej, lojalności „elektoratu'’ związków ma/ ukształtowanej tradycji paktów społecznych, organizacje piaeownnv« u/yskują tak daleki wpływ na kształt decyzji politycznych, że stają się i /ęsi ią