DSC34 (2)

sztuki, pustym fantazjowaniem, kiedy tylko wymyka się spod kontroli interpretacji filologiczno-archeologicznej (J. Wach, Das Verstehen, III, s. 117; G. van der Leeuw, Ergebnisse, passim).

G. Całe to pozornie skomplikowane postępowanie ma ostatecznie na celu jedynie czystą rzeczowość, fenomenologia nie interesuje się rzeczami, jeszcze mniej interesują ją wzajemne uwarunkowania rzeczy, a już najmniej - „rzecz sama w sobie”. Fenomenologia chce znaleźć dostęp do samych rzeczy (M. Heidegger, Bycie i czas, s. 75). Do tego zaś potrzebny jej jest sens, ponieważ nie może przeżywać rzeczy dowolnie. Ten sens ma charakter czysto rzeczowy: wyklucza się wszelkiego rodzaju przemoc wobec rzeczy, empiryczną, logiczną czy metafizyczną. Podobnie jak Rankę sądził o każdej epoce, tak też fenomenologia sądzi o każdym zdarzeniu, że jest „bliskie Boga” i że Jego wartość nie polega na tym, co się z niego wyłania, lecz tkwi w samej jego egzystencji, w nim samym”²². Fenomenologia trzyma się z dala od współczesnego myślenia, które chciałoby nas uczyć, „byśmy świat traktowali jako nie ukształtowaną substancję, której dopiero mamy nadać kształt, i byśmy udawali władców świata”²³. Chce ona tylko jednego: dać świadectwo o tym, co zostało jej ukazane²⁴. Może to zrobić jedynie w sposób pośredni, przezjjonowne przeżycie tego, co się dokonało, przez jego rekonstrukcję. Idąc po tej drodze, musi pokonać wiele przeszkód. Nie dany jej jest ogląd „twarzą w twarz”. Ale i za pomocą zwierciadła można wiele zobaczyć. A o tym, co się widzi, można mówić.

§ 110. RELIGIA

P. Hofmann, Das religióse Erlebnis, 1925. R. Otto, Das Heilige, ²⁰1931 (Świętość, 1968, tłum. B. Kupis).

1. Religię możemy starać się zrozumieć w płaszczyźnie poziomej, czyli z naszego punktu widzenia. Możemy też pojąć, w jaki sposób istotę religii można by rozumieć tylko „z góry”, wychodząc od Boga. Innymi słowy, możemy rozpatrywać religię - w wyżej wspomniany sposób - jako zrozumiałe przeżycie lub też możemy ją traktować jak niezrozumiałe już objawienie. Przeżycie (w jego „rekonstrukcji”) jest fenomenem. Objawienie' fenomenem nie jest; ale odpowiedź, jakiej człowiek udziela na objawienie, jego wypowiedz na temat tego, co zostało mu objawione, jest już znów fenomenem, z którego można pośrednio wnioskować o objawieniu (per \>iam negationis),

590