100220111011

WILEŃSKA MASONERIA XXV

mykające się spod kontroli społecznej, wywoływały w Wilnie krytykę, która przeobraziła się w kampanię antymasońską^2I. W marcu 1818 r. zaostrzające się przeciwieństwa między światem feudalnym a profesjonistami, zaznaczające się również w życiu jawnych stowarzyszeń, doprowadziły w wolnomularstwie do reformy podjętej przez Szymkiewicza i Kontry ma, których reformowana loża jest niemal zupełnie jawnym towarzystwem naukowo--technologicznym, na tej drodze służącym pożytkowi społecznemu ²².

Głębiej w podziemiu działają w tym okresie karbona-riusze i filia warszawskiego Towarzystwa Patriotycznego, wyrosła również z masonerii o patriotycznych dążnościach. Szerzą się wreszcie rozliczne towarzystwa śród młodzieży, z filomatami i filaretami na czele^2?.

Instytucją szczególniejszego znaczenia w życiu społecznym i umysłowym Wilna była księgarnia uniwersytecka

²¹    Zob. S. Pigoń, Kampania przeciwmasońska w Wilnie, 1817, »Ateneum Wileńskie«, Wilno 1933, t. VII.

²²    Zob. S. Małachowski-Łempicki, Wolnomular-stwo na ziemiach dawnego W. Księstwa Litewskiego, 1776—1822, Wilno 1930; Z. Skwar czy ński, Kazimierz Kontrym. Towarzystwo Szubrawców. Dwa studia, ŁTN, Wrocław 1961, oraizrkps Bib! Jag. 3381, gdzie zanotowano dowcipne parodie nazw lożowych: w Nieświeżu „Szczęśliwe Oswobodzenie” — po zgonie Karola Radziwiłła — od pijaństwa; we Włocławku „Doskonałe Zjednoczenie” — pijaków; w Siedlcach „Orzeł Biały Przywrócony” — bez głowy; w Płocku „Ścisłe Milczenie’’ — fałsz wielki, bo jak sroki gadają; w Grodnie „Przyjaciel Ludzkości” — bogatej; w Dubnie „Zorza Wschodnia” — czasu kontraktów dla oszustów; w Rafałówce „Cnota Uwieńczona” — ostatnim głupstwem..

²⁸ Zob. M. K u k i e 1, Mickiewicz w podziemiu (1816—1824) [w:] Adam Mickiewicz, Księga w stulecie zgonu, Londyn [1958], oraz A. Witkowska (opr.). Wybór pism filomatów, Wrocław—Kraków [1959], Bibl. Nar. S. I, nr 77.