051 6

aparatu państwa, /a modelowe rozwiązanie foipoialywistyczne uznaje austriackie partnerstwo socjalne.

Należy dodać, że partycypacja pracowniczych gmp interesu w proecNll decyzyjnym stanowi bardzo często składnik antykryzysowego kursu i/.pin (czego przykładem są zachodnioeuropejskie pakty społeczne oraz będące u li efektem pakiety reform z lat siedemdziesiątych, formułowane w sytuacji s/ol u naftowego oraz koniunkturalnego i strukturalnego kryzysu gospodarek zachód nioeuropejskich, a także działania antyrecesyjne z lat osiemdziesiątych). Uc/r.u nictwo związkowców w procesie decyzyjnym było widoczne także w okresm It pozytywnej koniunktury ekonomicznej. Celem partycypacji była wówc/n| realizacja proporcjonalnego podziału dochodów oraz zabezpieczenia kont> nuacji wzrostu ekonomicznego.

Zwieńczeniem zdecydowanej większości przetargów interesów są poi o zumienia zbiorowe, które omówię w dalszej części pracy.

Porozumienia zbiorowe

Zróżnicowanie terminologii stosowanej w praktyce zachodnioeuropejski! i {socialpact, social charter, social codę, social mle, generał agreement, collectiv< agreement, basie agreement itd.) sygnalizuje niejednorodność kategorii poro zumień zbiorowych. W jej zasięgu odnajdziemy zarówno porozumienia o ciut rakterze normatywnym, jak i porozumienia pozanormatywne, w tym poro/u mienia o charakterze społeczno-politycznym (Sobótka, 1997).

Przedmiotowy zakres interesujących nas porozumień różni się w sposób zasadniczy od zakresu układów zbiorowych pracy, które mają charakter dwu stronny — zawierają je pracodawcy i pracownicy — a wynikają z powszechni! obowiązujących przepisów prawa.

Porozumienia trójstronne są natomiast bardziej elastyczne i niesformalizo wane. Mogą w nich uczestniczyć dwie lub więcej stron. Oprócz ważnego wy miaru społecznego mają istotny kontekst polityczny i gospodarczy, który nir jednokrotnie nie znajduje odbicia w obowiązujących normach prawnych. Poro zumienia trójstronne są zatem porozumieniami nienormatywnymi o charakterze dobrowolnym (Sobótka, 1997, s. 211 n.). Strony porozumień trójstronnych upa trują gwarancji realizacji zobowiązań w politycznym autorytecie uczestników. Iuczą się w tym kontekście takie parametry, jak: reprezentatywność organizacji interesu (mierzona tzw. poziomem unionizacji —organizational unity), ich spój ność organizacyjna (organizational density), profil polityczny gabinetu, po ziom uczestnictwa liderów związkowych w politycznym procesie decyzyjnym (wskaźnik partycypacji), a także zasięg i rodzaj wpływu politycznego korporacji przemysłowych. Analiza treści porozumień społecznych pozwala na wyodręb nienie kilku ich modeli. Pierwszy z nich to porozumienia społeczne.

Poro/umienia społeczne

W i ’ m 1111 (■ porozumień społecznych możemy wyodrębnić trzy zasadnicze pod i.:*11jiporozumienia ramowe, porozumienia proceduralne oraz porozumienia iu iii i ,ilne.

1'omzumienia ramowe ustalają reguły gry pomiędzy uczestnikami sto-tmil ów trójstronnych. Dotyczą m.in. organizacji procedur przetargu interesów,

i    -i u mi zagadnień poddawanych negocjacjom oraz ogólnych praw i obowiązków

ii    ii u i»w areny przemysłowej. W treści porozumień ramowych można odnaleźć jłinliy ustanowienia zrębów instytucjonalnych form przetargu. Niektóre z nich hi iimwią swoiste deklaracje czy nawet kodeksy wartości zasad i norm (jak akty wydawane przez angielskie Biuro Pojednawstwa Doradztwa i Arbitrażu

/u' AS). Porozumienia ramowe są szczególnie przydatne w warunkach trans i-i ni.u ji systemu reprezentacji interesów (np. szwedzki układ z Saltsjóbaden t l'M \ r. czy hiszpański pakt Moncloa z 1978 r.). Na szczególną uwagę zasługuje ■ > i|i arskie porozumienie z 1937 r., zawierające tzw. generalną klauzulę pokoju i'"li' znego, do której przestrzegania, jako zasadniczej normy procedur;: ;ej, -I •< iwiązali się aktorzy areny przemysłowej. Trwałości klauzuli o pokoju slr,.;ve |#n zasada Treu und Glauben, głosząca potrzebę porozumień sięgających

......di wie daleko oraz ustaw sięgających tylko tam, gdzie to konieczne.

Zbliżone charakterem do porozumień ramowych są porozumienia proce im.ilue. Dotyczą one kwestii bardziej szczegółowych, m.in. kryteriów repie niaiywności organizacji interesów, procedur rozwiązywania sporów /Ino ti twych czy ogłaszania strajków i lokautów.

W opisywanej grupie istnieje również trzeci rodzaj porożu m iei i, k l < u ■ •....... 1111

il i fil ić mianem generalnych. Określa się w nich zakres spraw be/.w/jdr.lm.

, magających zaangażowania państwa (administracji publicznej), h h ir.i.ili-nu di>|ye/ą konkretnych wielkości, parametrów wzrostu oraz wskaźników, klon ime./.ą być brane pod uwagę podczas negocjacji. Standardy te ustala się z i< ;•"I\

•    odniesieniu do porozumień płacowych, porozumień o zatrudnieniu oia/ po iii/umień dotyczących kształtu polityki gospodarczej, a także polityki <loc-ho

•    lowej państwa.

Pakty społeczne

W niektórych publikacjach podkreśla się związek tego szczególnego rodzaju porozumień społecznych, jaki stanowią pakty społeczne z wywodzącą się okresu oświecenia kategorią umowy społecznej (Rush, 1992, s. 59, 71). Wska uje się w tym kontekście na fakt, iż pakt społeczny stanowi współczesną formę oświeceniowej koncepcji kontraktu z rządzącymi, której najpełniej dali wyraz i I Rousseau, T. Hobbes i .1. Locke. Istotą tego kontraktu, dzięki któremu ino