0107

Typy partii politycznych

W momencie osiągnięcia tego celu to one dysponowały aparatem państwa i strukturą biurokratyczną, co zapewniało im dysponowanie ogromnymi zasobami. Zwolennicy i sympatycy byli tym paniom bardziej potrzebni niż członkowie. Niekiedy partie masowe zachowywały w nowych warunkach pozycję zasadniczego decydenta politycznego i głównego animatora rozwoju kraju, ale dość często zdarzało się, że były całkowicie marginalizowane i spełniały jedynie symboliczna rolę (np. w Gwinei czy Ghanie w latach 60.). W tym ostatnim przypadku struktura organizacyjna partii była w zaniku i bardzo często funkcje mobilizacyjne oraz promowanie rozwoju społecznego przejmowała „młoda” narodowa biurokracja.

Typ partii wyborczej (catch-all).

Partie wyborcze niejednokrotnie wyglądają i zachowują się jak partie masowe, choć pojawia się szereg nowych cech, które zmieniają stopniowo ich nastawienie wobec stylu prowadzenia rywalizacji politycznej. Wprowadzenie modelu partii wyborczej bardzo często traktowane jest w literaturze politologicznej jako wynik wymuszonej adaptacji, dostosowania się partii masowych do zmieniającego się środowiska politycznego, na zmianę którego te ostatnie miały niejednokrotnie spory wpływ. Weźmy przykładowo model państwa dobrobytu (państwa socjalnego), preferowany w Europie Zachodniej zarówno przez partie socjaldemokratyczne, jak i chadeckie. Zdobywając władzę, a zdarzało się to po 1945 r. dość często, partie te wprowadzały w życie programy, których celem była poprawa warunków życia (bezpieczeństwa ekonomicznego) reprezentowanych przez nie grup społecznych. Czyniąc tak, partie masowe wpływały na zmianę struktury społeczeństw, a więc jakby niszczyły układ, który gwarantował im stosowanie bez ograniczeń strategii masowych i strategii „zamykania” grup społecznych. Wzrost np. poziomu edukacji, otwarcie szybkiego procesu awansu społecznego, profesjonalizacja polityki, to tylko niektóre z czynników prowadzących do erozji dotychczasowej bazy społecznej partii masowych.

W dodatku proces budowy państwa dobrobytu ujawnił jeszcze jedną prawidłowość. Oto okazało się, że polityka publiczna państwa jest prowadzona w interesie wszystkich, a przynajmniej zdecydowanej większości, a różnice partyjne czy grupowe z upływem czasu zaczęły odgrywać coraz mniejszą rolę. Siła partii masowej tkwiła w’ jej zdolności do przekonania elektoratu, że kolektywne formy działania to jedyny skuteczny sposób wymuszania określonych zmian i reform. Proces stabilizacji modelu państwa dobrobytu w Europie Zachodniej doprowadził do zakwestionowania skuteczności takich form aktywności.

103