0093

Typy partii politycznych

celów stawianych sobie przez partię, zachowań jej liderów, członków i sympatyków oraz stosowanych strategii politycznych. Partie komunistyczne lub lewackie, zwłaszcza do momentu rozpadu światowego systemu komunistycznego, należy zakwalifikować do tej kategorii. Jednak rodzą się uzasadnione wątpliwości co do trafności takiego zabiegu w stosunku do przynajmniej niektórych partii tzw. dalekiej lewicy w ustabilizowanych demokracjach, zwłaszcza poczynając od lat 70. (np. Włoskiej Partii Komunistycznej, Komunistycznej Partii Grecji). Tak postrzegana antysystemowość jest również właściwością partii politycznych usytuowanych po przeciwnej stronie układu lewica - prawica, a odwołujących się w sposób mniej lub bardziej otwarty do ideologii faszystowskiej. Ujawnia się jednak dość często dodatkowe kryterium kwalifikacji konkretnego ugrupowania jako antysystemowego, oparte na czynniku subiektywnym. Chodzi o stosunek do niego pozostałych partii politycznych, które tworzą tzw. opcję prosystemową. Zastosowana przez te partie strategia wykluczenia czy izolacji nie musi wcale znajdować uzasadnienia w racjach obiektywnych (np. w treści programu czy proponowanych celach), pozostając np. odpryskiem historycznych zaszłości czy uprzedzeń. Z takim zjawiskiem mieliśmy do czynienia zarówno w demokracjach ustabilizowanych (np. strategia wykluczenia wobec Włoskiej Partii Komunistycznej), jak i przechodzących fazę transformacji demokratycznej (np. stosunek wobec tzw. partii postkomunistycznych).

To subiektywne kryterium antysystemowości w istocie rzeczy budowane jest na podstawie sposobu funkcjonowania systemu partyjnego, a partie go tworzące postrzegają konkretne ugrupowanie, kierując się zresztą różnymi motywami, jako dysfunkcjonalne. Pojawia się więc słabsze rozumienie antysystemowości określonej kategorii partii politycznych, której punktem odniesienia jest nie tyle kwestionowanie liberalnego (demokratycznego) porządku społecznego jako takiego, co raczej pewnych zasad gry politycznej, związanych przede wszystkim z funkcjonowaniem systemu partyjnego (zob. na ten temat w kolejnym rozdziale). Partie zaliczane do tej kategorii określane są m.in. mianem partii protestu, partii antykonsensualnych czy a łączy je fakt, że są to z zasady ugrupowania relatywnie młode, : szukające swego miejsca w toczących się przetargach politycznych. Nie-§e oferują one hasła o populistycznym charakterze, chcąc w ten sposób do głównego nurtu toczącej się dyskusji społecznej, mówiąc potencjal-ccffi to, co chcą usłyszeć. Dotyczy to przede wszystkim partii dalekiej określanych często mianem partii ultraprawicowych nowego typu (nowy populizm).

89