0082

Systemy polityczne współczesnego świata

Wypełnianie przez partie polityczne funkcji rządzenia w reżimach demokratycznych można rozpatrywać na kilku płaszczyznach: tworzenia rządu, zapewnienia mu spójności i stabilności (trwałości), stworzenia układu powiązań kooperacyjnych między legislatywą i egzekutywą.

Po pierwsze, partie polityczne są odpowiedzialne za sformowanie rządu. W reżimach parlamentarnych są praktycznie jedynymi podmiotami, które uczestniczą w tym procesie. Fakt dysponowania monopolem w tym zakresie znalazł wyraz w posługiwaniu się kategorią „rządów partii” (party government) jako modelem podejmowania decyzji w ramach gabinetu. Oznacza to, że a) wszystkie decyzje polityczne są podejmowane przez „partyjnych” polityków względnie decydentów przed nimi odpowiedzialnych, b) kierunek polityki państwa zostaje określony przez partię lub partie rządzące oraz c) partie decydują o obsadzie wszystkich najważniejszych stanowisk w administracji publicznej. Model „rządów partii” może zostać poddany pewnym ograniczeniom w reżimach semiprezydenckich, zwłaszcza w przypadku dysponowania przez partię prezydencką większością absolutną w parlamencie. Silny prezydent, stojący na czele partii prezydenckiej, staje się istotnym czynnikiem w przetargach politycznych, w tym również w procesie organizacji egzekutywy politycznej. Poziom „partyjnej” stylizacji rządów uzależniony zostaje jednak od sposobu postrzegania swej roli przez prezydenta. Może on występować przede wszystkim w roli lidera partii politycznej i reprezentanta jej interesów na poziomie przetargów politycznych i wówczas ujawnia się zjawisko „rządów partii prezydenckiej”, a proces podejmowania decyzji zaczyna przypominać premierowski czy kanclerski model rządów. Prezydent może się jednak zdecydować na prowadzenie niezależnej od partii prezydenckiej polityki, a więc będzie dążył do efektywnego wykorzystania konstytucyjnych kompetencji, traktując partię jako osobisty instrument w dostarczaniu pewnych potrzebnych mu zasobów. Prezydencjalizacja reżimu mieszanego staje się wówczas faktem. Przyjęcie przez prezydenta jednej z tych dwóch strategii uzależnione jest jednak od charakteru partii prezydenckiej. Jeżeli stoi on na czele spójnego organizacyjnie ugrupowania, o znacznym poziomie instytucjonalizacji zachowań politycznych, dysponującego wyraźną tożsamością programową, to strategia prowadzenia „rządów partii” może wziąć górę, chociażby ze względu na to, że proces socjalizacji politycznej osoby prezydenta postępował w ramach „milieu partyjnego”. Może się jednak zdarzyć, że partia prezydencka to w istocie ugrupowanie o luźnych formach organizacyjnych, powoływane lub przywracane do życia jako instrument mający zapewnić kandydatowi sukces wyborczy. W takim przypadku działania partii politycznej zostają podporządkowane prezydentowi. Z pojawieniem się bardzo podobnego scenariusza możemy mieć do czynienia w reżimach prezydenckich.

78