10364087G5184689284292P72816738208129098 n

Barok w Polsce przypada na cały wiek XVTT i trwa do lat 40. wieku XVIII. W schyłkowej fazie renesansu Polska była jednym z najpotężniejszych państw w Europie - była zarówno potęgą gospodarczą, militarną, jak i kulturalną. By ła jednym z pierwszych krajów o ustroju demokraty cznym (demokracja szlachecka), kraj nasz nazywano spichlerzem Europy i przedmurzem chrześcijaństwa, choć słynął on także z tolerancji religijnej (Polska stanowiła naturalną zaporę przed innow iercami ze wschodu - zwłaszcza Turkami i Tatarami). Potęga ówczesnej Rzeczypospolitej dawała jej obywatelom poczucie dumy narodowej. Grupą szczególnie uprzywilejowaną była szlachta - bez jej zgody nie mogły być podejmowane żadne decyzje, ani uchwalane żadne prawa. Głos jednego szlachcica mógł zerwać obrady sejmu (liberum veto). Stan szlachecki nie był jednak jednolity, pomiędzy poszczególnymi jego warstwami istniały znaczne różnice, szczególnie majątkowe, co przekładało się na wpływy polityczne. Wyraźnie zarysowała się w ięc opozycja pomiędzy magnaterią (warstwą najbogatszą) a szlachtą średniozamożną. Jako że właśnie szlachta wywierała największy wpływ na rozwój niemal wszystkich dziedzin życia społecznego, kultura polska okresu baroku rozwijała się w dwóch nurtach: dworskim i ziemiańskim (sarmackim).

Kultura dworska, reprezentowana przez magnaterię. rozwijająca się w bogatych rezydencjach magnackich, przejmowała europejską obyczajowość, modę, ulegała wpływom zachodnim również w sztuce. Miała charakter elitarny. W literaturze polskiego baroku nurt dworski reprezentują: Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Kaborowski.

Kultura ziemiańska rozwijała się w rozrzuconych po cały m kraju dworkach szlacheckich i była reprezentowana głównie przez szlachtę średniozamożną która manifestacyjnie lansowała swojskość, rodzimość, a więc polskie obyczaje, tradycje, polską modę. kult ojczystych pamiątek, ziemiański styl życia. To jedyny rdzennie polski nurt kulturowy, który nie miał swojego odpowiednika nigdzie w Europie. Szlachtę jednoczyło poczucie narodowej potęgi, posiadane praw a i przywileje, przekonanie świetności polskiego ustroju, dzięki któremu miała ona największy wpływ na życie polityczne kraju. Średnia szlachta wierzyła też, iź wywodzi się od starożytnego plemienia Sarmatów, zamieszkującego przed wiekami ziemie polskie (w rzeczywistości Sarmaci zasiedlali ziemie nad dolną Wołgą), które słynęło z odwagi, męstwa, waleczności, ale i gościnności. Przekonanie o sarmackim pochodzeniu pozwalało polskiej szlachcie przypisywać sobie wszystkie przymioty Sarmatów (dlatego tez nurt ziemiański w kulturze polskiego baroku często jest nazywany sarmackim). Wśród szlachty utrwaliło się przekonanie, że o wartości człow ieka decyduje przede wszy stkim dawność i świetność rodu. z którego się wywodzi. Tak zrodziła się megalomania szlachecka (mania wielkości, bezzasadne przekonanie o własnej wyższości), która spowodowała, że przedstawiciele tego stanu przestali dbać o wy kształcenie i popadali w nacjonalizm (przekonanie o wyższości własnego narodu nad innymi, dyskryminacja inny ch narodów). Edukacja szlachcica kończyła się najczęściej w szkole przyklasztornej, gdzie uczono go podstaw łaciny, teologii i retoryki). Wy starczyło się bowiem urodzić szlachcicem Sarmatą by być kimś wyjątkowy m, komu wszystkie prawa i przywileje się należą. To doprowadziło do izolacjonizmu kultury polskiej. Efektem takiej postawy było między innymi znaczne zmniejszenie ilości młodzieży szlacheckiej kształcącej się ra zagranicznych uczelniach. O ile więc początkowo sarmatyzm był zjawiskiem pozytywnym, gdyż był ostoją polskości, patriotyzmu, szy bko uległ skostnieniu i stał się źródłem zacofania, ksenofobii (bezpodstawna niechęć, wrogość w' stosunku do obcy ch, cudzoziemców), nietolerancji, awanturnictwa. samowoli, dcwocyjncj pobożności i fanatyzmu religijnego. W literaturze nurt ter. reprezentują: Jan Chryzostom Pasek i Wacław Potocki. Poważnym ciosem dla polskie kultury było zamknięcie w 1658 roku sły nnej w całej Europie Akademii Ariańskicj w Rakowie i skazanie arian na banicję. Fakt ten w znacznym stopniu przy czy nił się do upadku poziomu szkolnictwa w' Polsce oraz piśmiennictwa i drukarstwa. Wiek XVTI to także okres licznych wojen, jakie Polska wówczas prowadziła (z Rosją Turcją i Szwecją). Ich efektem było znaczne osłabienie kraju, utrata niektórych terytoriów oraz spadek znaczenia Polski na arenie międzynarodowej.