100220111013

POTRZEBA NOWEGO CZASOPISMA XXVII

wypadały satyryczne pociski, kursujące w odpisach po mieście²⁴.

Rozwiniętemu bujnie życiu społecznemu i umysłowemu nie wystarczały owe doraźne formy znoszenia się ze społecznością, jak nie zaspokajały potrzeb istniejące czasopisma. Ogół owych postulatów, wynikających z lokalnych warunków istnienia, antagonizmów i stanu świadomości społeczno-politycznej na terenie Wilna, da się ująć jako potrzeba czasopisma ukazującego Się tak często i regularnie, aby mogło ono niezwłocznie reagować na przejawy życia zbiorowego i wkraczać w narastające spory, zdolnego zainteresować najrozleglejsze kręgi sposobem ujęcia, a zarazem rozszerzać zakres pospolitego widzenia spraw społecznych.

Przesuwało to rzecz do pewnego stopnia z płaszczyzny ściśle redakcyjnej na grunt pisarstwa. W wielu zasadniczych punktach dotykało obowiązującej konwencji literackiej.

Zadanie wykraczało poza obręb obowiązującej poetyki zmonumentalizowanego klasycyzmu, typowych i uogólnionych problemów, wysokich rodzajów literackich, rygorystycznych wymagań formalnych i morderczej przewagi wiersza. Niejasne, ale dość powszechne było odczucie, że uprawnione przez poetykę pseudoklasyczną sposoby przedstawiania rzeczywistości zawodziły. Wobec komplikacji i sprzeczności, ujawniających się we wszystkich sferach życia, nawet satyra w swej wierszowanej tradycyjnej formie okazywała ograniczoną przydatność i żywotność.

Znacznie lepsze perspektywy * miała przed sobą proza,

²⁴ Zob. T. Turkowski, Materiały do dziejów literatury

1    oświaty na Litwie i Rusi z archiwum drukarni i księgarni J. Zawadzkiego w Wilnie z lat 1805—1863, Wilno 1935—1937,

2    i, oraz Morawski, op. cit., s. 174.