20090126 170807

1.3. Problemu etyczne

uczciwość

Z opisanych wyżej warunków pracy wynikają znaczące problemy etyczne, wobec których staje biegły psycholog. Przede wszystkim obowiązuje go zasada uczciwości lak wobec zleceniodawcy, jak i wo.bec osób badanych. Oznacza to, że biegły nie rnoże fałszywie przedstawiać swoich kwalifikacji — sugerować, że może podjąć się jakiegoś zadania tylko dlatego, ż.e organ procesowy zwrócił się do niego, podczas gdy on sam nie czuje się kompetent ny w zbadaniu konkretnego problemu (np. nie ma doświadczenia w badaniu dzieci, a sąd zwraca się do niego o ocenę zeznań małoletniego świadka). Jest też zobowiązany do czuwania nad tym, aby badany rozumiał cel i sens przeprowadzanych badań podczas całego ich toku.

rzetelność

Kolejną znaczącą kwestią jest rzetelność biegłego w wykonaniu swojego zadania od chwili jego podjęcia do złożenia opinii. Obejmuje to dokładne zaplanowanie i przygotowanie badań, wykorzystanie odpowiednich technik, modyfikacja planów badania w taki sposób, aby odpowiedź na pytania organu zlecającego nie pozostawiała wątpliwości, zgodna z kompetencjami analiza i interpretacja uzyskanych wyników oraz jednoznaczne sformułowania wskazujące, jakie badane kwestie zostały rozstrzygnięte, a jakie pozostają w sferze mniej lub bardziej uzasadnionych hipotez.

przedmiotowe

traktowanie

badanego

Przesadna dbałość o rzetelne wykonanie zadania stwarza z kolei niebezpieczeństwo zapomnienia o podmiotowym stosunku do badanego. Biegły nie może „wymuszać" informacji od badanego, nie zważając na jego stan psychiczny, zmęczenie, konsekwencje emocjonalne udziału w badaniach. Nic może też nadużywać uzyskanych informacji (w tym mieści się także problem nakładania się ról).

Biegły jest zobowiązany do zapewnienia optymalnego samopoczucia badanemu. Oznacza to czuwanie nad dynamiką relacji z badanym i uwzględnianie w opinii wszystkich informacji znaczą-cych dla rozpatrywanego problemu w laki sposób, aby było to jak najmniej traumatyczne dla badanego i aby badany nie czuł się zawiedzione lub oszukany przez biegłego.

1.4. Diagnoza psychologiczna

wnioski

Przedmiotem diagnozy psychologicznej¹ dla potrzeb procesu sądowego jest zrdżurniefiietpoznaniejinechanizmów zachowa nia określonej osoby lub grupy osób, na przykład środowiska wy chowawczego, w sytuacji określonego, minionego lub przyszłego przedsięwzięcia stanowiącego przedmiot sprawy; Wyciągane wnioski powinny spełniać następujące warunki:

⁹ pochodzie z kilku źródeł informacji,

* odnosić się do historii życia badanego oraz jego relacji ze środowiskiem i znajdować w nich potwierdzenie,

° wynikać z pracy zespołowej (oceny i interpretacji co najmniej dwóch osób).

Za najbardziej prawdopodobną interpretację uznaje się tę, która wyjaśnia jak najwięcej faktów przy zastosowaniu minimalnej liczby hipotez. Niemniej w większości przypadków wnioski eksper tyzy psychologicznej nie mogą być sformułowane w formie kategorycznej

diagnoz;

osobowość

osobowość

Punktem wypicia oceny mechanizmów zachowania jest diagnoza psoboi^ W uproszczeniu można przyjąć, że osobowość to zorganizowany zespól właściwości psychicznych, który decyduje o zachowaniu się jednostki i o jej sposobach dostosowywania się do otoczenia. Na kształtowanie się osobowości wpływają zarówno czynniki wrodzone, jak i nabyte. Osobowość zmienia się i przekształca w kolejnych etapach życia (przy czym tempo tych zmian jest równo znaczne z tempem dojrzewania psychicznego). Wyróżnia się cztery podstawowe sfery funkcjonowania osobowości: poznawczą, emocjonalną, obrazu samego siebie oraz stosunku do otoczenia (społeczną). Sfery te wzajemnie na siebie wpływają i przenikają się.

technik

diagnostyczn-

Najczęściej wykorzystywane w psychologii techniki przydatne w diagnozie osobowości to:

1)    obserwacja,

2)    wywiad,

3)    analiza wytworów działania,

4)    eksperyment psychologiczny,

5)    testy,

6)    techniki socjometryczne.

Bvć może bardziej trafne w przypadku pracy biegłego byłoby używanie sformułowania „ocena psychologiczna "(por. ang. psyc/Wiiyii.i/ sis<es<i!:a!l). Kategoryczna forma wniosków, jeśli niż. ma miejsce, zdarza się najczyściej w sprawach opiekuńczych.