201030Image0041

W nrcparatach przeciwłupieżowych mogą też występować równocześnie składniki wspie-raiącc wzajemnie swe działanie. Przykładem takim jest Contradan K, stanowiący kompozy-cję związków z grupy soli amoniowych (rozdz. 2.1, 7.2) i blokerów enzymatycznych, a więc połączeń hamujących enzymy drobnoustrojów. Contradan K ma właściwości prze-ciwgrzybicze oraz przeciwbakteryjne, a w kosmetyce jest używany jako składnik szamponów przcciwłupieżowych.

Z przedstawionych w tym rozdziale środków przeciwłupieżowych podstawowe znaczenie mają: amidy kwasu undecylenowego (ryc. 90), oktopiroks (ryc. 67), sól cynkowa N-tlen-ku 2-merkaptopirydyny (ryc. 92), siarka i kwas salicylowy (ryc. 40).

W uzupełnieniu można jeszcze dodać, że w preparatach przeciwłupieżowych są także sto- i sowane wyciągi roślinne. Należą do nich ekstrakty uzyskiwane z koszyczków kwiatowych i liści arniki, liści brzozy, rozmarynu, pączków topoli, korzenia łopianu, ekstrakty z pokrzywy, sok z korzenia rzodkwi czarnej czy też wyciągi z porostów, zawierające omówiony już w grupie deodorantów (rozdz. 2.2) kwas usninowy (ryc, 87).

Rozdział

3

Anlyhydrołyki i adstringenty

Antyhydrotyki, określane też jako antyperspiranty lub antytranspiranty, są środkami kosmetycznymi, które stosuje się w przypadkach nadmiernego pocenia się.

Skóra chroni organizm przed utratą wody i soli mineralnych, ale pełni też funkcję organu wydzielniczcgo. Aktywność wydziclnicza skóry pozwala na sterowanie procesem wydalania wody, soli mineralnych oraz łoju skórnego. Organizm ludzki wydala dziennic około 2,5 litra wody, przy czym 0,25-0,5 litra usuwanych jest przez skórę. Wydalanie wody przez skórę odbywa się w procesach perspiracji i transpiracji. Perspiracja jest związana z niedostrzegalnym wydalaniem wody oraz produktów przemiany materii i zapewnia właściwy stopień hydratacji naskórka. Transpiracja jest natomiast procesem polegającym na wydalaniu potu w celu termoregulacji i ma miejsce w podwyższonej temperaturze otoczenia, zwykle powyżej 30*C. Pocenie się pociąga za sobą ochłodzenie powierzchni skóry, a transport krwi ze skórnych naczyń kapilarnych w głębsze części ciała przyczynia się do obniżenia temperatury całego organizmu. Przebieg procesu termoregulacji jest sterowany przez OUN.

Uciążliwości wywołane nadmiernym poceniem się są w stanie złagodzić kosmetyczne antyhydrotyki. Antyhydrotyki działają przeciwpotnie przez hamowanie procesów transpiracji i perspiracji, przy czym te stosowane w kosmetyce zmniejszają zwykle czynność wydziel-niczą gruczołów potowych o około 20-40%. Należy podkreślić, że wiele antyhydrotyków, oprócz tego, że obniża sekrecję gruczołów potowych, działa również deodorująco. Jednakże, w odróżnieniu od typowych deodorantów kosmetycznych (rozdz. 2.2), których aktywność związana jest w pierwszym rzędzie z ich właściwościami przeciwdrobnoustrojowymi, antyhydrotyki działają deodorująco głównie przez redukcję objętości wydzielanego potu. niejednokrotnie wykazując przy tym także działanie przeciwbakleryjne.

Adstringenty, czyli środki ściągające, są substancjami, które mają właściwość strącania białka krwi i tym sposobem hamują one krwawienia z drobnych naczyń krwionośnych. Z uwagi na zdolność hamowania krwawień, adstringenty często występują w kosmetycznych preparatach stosowanych po goleniu, płynach do twarzy, solach kąpielowych, wodach do płukania ust itp. Jednocześnie adstringenty denaturują keratynę skóry oraz błon śluzowych, co prowadzi do powierzchniowego „zagęszczania" tkaniu. Dlatego też środki ściągające, zastosowane na wysokoporowatą skórę, mogą zawężać ujście gruczołów potowych, ograniczając pocenie się. Ta właściwość adstringentów pozwala na ich wykorzystanie w kosmetyce również jako antyhydrotyków.

Wiele adstringentów i antyhydrotyków wykazuje jednocześnie właściwości typowe dla obu tych grup, a określenie wyraźnej granicy pomiędzy niektórymi z nich jest trudne. Dlatego uzasadnione jest ich łączne omówienie.

Rozdział 3 69