201030Image0022

Rozdział

2

Środki o działaniu przeciwdrobnoustrojowym

Chociaż liczba znanych związków o działaniu przeciwdrobnoustrojowym jest znaczna, to w wyrobach kosmetycznych tylko niektóre z nich znalazły zastosowanie. Wynika to przede wszystkim z wymogu, aby obecność takich substancji w preparacie nie wywoływała podrażnień ani nie zakłócała fizjologicznej równowagi w składzie mikroflory saprofitycznie egzystującej na powierzchni skóry.

Pokrywająca powierzchnię skóry emulsyjna powłoka ochronna jest bowiem siedliskiem saprofitów, których obecność stanowi formę zabezpieczenia organizmu przed inwazją mikroorganizmów patogennych. Dominują w niej bakterie Gram-dodatnie: Staphylococcus epi-dermis, Staphylococcus aureus, Propionibacterium, Streptococcus pyogenes. Z bakterii Gram-ujemnych są obecne, przede wszystkim, Entembacterium oraz Pseudomonaden, z grzybów występują tam natomiast Candida, Pityrosporum i Trichophyton. Aktywność metaboliczna tej mikroflory nie przyczynia się w istotny sposób do destabilizacji odczynu powierzchni skóry, którego wartość wynosi 5-6. Alkalizacji środowiska, wywołanej przez egzystujące na skórze mikroorganizmy, wydzielające amoniak w wyniku rozkładu substancji białkowych, skutecznie zapobiega bowiem lipoliza związków tłuszczowych, w wyniku której są uwalniane kwasy tłuszczowe.

W preparatach kosmetycznych substancje o działaniu przeciwdrobnoustrojowym są często stosowane. Przy ich wysokim stężeniu, wynoszącym zwykle około 1%, mogą one być czynnikami hamującymi nadmierną aktywność drobnoustrojów patogennych w preparatach, takich jak deodoranty (rozdz. 2.2), środki przeciwłupieżowe (rozdz. 23) czy też artykuły do pielęgnacji jamy ustnej zębów (rozdz. 19). Użyte w niższym stężeniu, zwykle około 0.1--0,5%, spełniają natomiast często funkcję konserwantów (rozdz. 2.1), czyli substancji umożliwiających przechowywanie samych artykułów kosmetycznych.

2.1. Konserwanty

Konserwanty są związkami chemicznymi o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, które dodaje się do preparatów kosmetycznych w celu przedłużenia ich trwałości. Konserwanty hamują bowiem aktywność bakterii, pleśni czy też grzybów, co opóźnia proces obniżania się wartości wyrobu, wywołany ewentualną fermentacją, zmianą jego zapachu, konsystencji, wyglądu (np. rozdzielaniem się faz). Obecność konserwantów zapobiega również powstawaniu produktów przemiany materii mikroorganizmów, które z kolei mogą być przyczyną wystąpienia podrażnień skóry i błon śluzowych. Czynniki konserwujące są niezbędne

Rozdział 2 31