219 3

218

(stopy)

-Sgt

Sk

GWCH

(An%)(Fo%) (Mg Fe Ca) (Ca^Fe)

(31:69)

(91:53)

-60^:37^:3

-72:28:2

92:1:57 90:19:91

36-25:39

90-92-18

93:95:12

K59)

79:19:3

-75:232

94:97:9

44:46:10

Ryc. 6.4. Następstwo faz kumulacyjnych (linia ciągła) i interkumulacyjnych (linia przerywana) oraz ich skład w profilu pionowym warstwowanej intruzji Bushveld (Wagcr i Brown, 1968)

Sb - strefa brzeżna. Sil - strefa dolna, GWCH - główna warstwa chromitowa. Sk - strefa krytyczna, MR - Me-rcnsky Reef, Sgl - strefa główna, Sg - strefa górna. Zaznaczono pierwsz.e pojawienie się fazy kumulacyjnej, np. Pig* dla pojawienia się pigeonitu itd., a, b. c -strefy różniące się składem faz kumulacyjnych

(*.

I

j (80) •§

I $

-L

I

-83‘14:3 ^41:43:6 J_

ty, harzburgity i dunity — 1300 m). Warstwowanie rytmiczne jest zaznaczone w strefie krytycznej. Częste jest również warstwowanie ukryte, wyrażające się w zmienności składu minerałów w profilu pionowym.

Intruzja Busłweld była przypuszczalnie kompleksem złożonym z czterech oddzielnych, ale połączonych ze sobą zbiorników magmowych (Wager i Brown, 1968). Stygnięcie magmy zapoczątkowało krystalizację. Wydzielające się fazy krystaliczne opadały i gromadziły się na dnie zbiornika magmowego. Opadanie kryształów wspomagane było prądami konwekcyjnymi. Najwcześniej zaczęły się wydzielać kryształy bronzytu i oliwinu, które nagromadziły się w warstwy piroksenitowe i dunitowe strefy dolnej. Chromit, początkowo nieliczny, stał się później ważną fazą kumulacyjną (warstwy chromitowe). W miarę stygnięcia zmieniał się skład magmy wskutek oddzielania się wykrystalizowanych oliwinów, piroksenów i chromitu. Oliwin wreszcie przestał krystalizować, a zaczęły wydzielać się kryształy plagioklazu i następnie augitu (ryc. 6.4). Zmieniający się skład stopu zostaje odzwierciedlony we wzbogaceniu się minerałów ciemnych w żelazo, a plagioklazów w sód. Te ogólne trendy zostały zakłócone w strefach dolnej i krytycznej świeżymi dopływami magmy macierzystej. Mieszanie się magm resztkowej i świeżej spowodowało wydzielenie się niemieszalnego stopu, z którego krystalizowały minerały platyny i siarczki (Ni, Fe, Cu). Minerały te zostały osadzone razem z chromitem i bronzytem w poziomie Merensky Reef.

Intruzja Skaergaard (Grenlandia) o objętości 500 km³ należy do najlepiej poznanych większych masywów magmowych. Eksponowane skały

Ryc. 6.5. Przekrój przez intruzję Skaergaard (Wager i Brown, 1968)

G gnejsy, B - bazalty, Sd - strefa dolna, Sś - strefa środkowa, Sg - strefa górna, GGB górna grupa brzeżna, Sb strefa brzeżna. Su - strefa ukryta

tworzą górną część pionowego przekroju nieznanej grubości. W intruzji tej wyróżniono cztery strefy o zróżnicowanym składzie oraz górną grupę brzeżną (ryc. 6.5) zbudowaną z gabr, ferrodiorytów i granofirów (miąższość górnej grupy brzeżnej wynosi 1000 m). Strefa górna złożona jest z ferrogabr fajalitowych (920 m), środkowa — z gabr bezołiwinowych (780 m), a dolna — z gabr forsterytowych (800 m). Nieodsłoniętą strefę stanowią przypuszczalnie maficzne i ultramaficzne skały, które prawdopodobnie tworzą 70% całego plutonu. Strefa brzeżna intruzji zbudowana jest z drobnoziarnistych gabr (labrador, augit diopsydowy, oliwin i hipersten). Rozmieszczenie faz kumulacyjnych i interku-mulacyjnych w intruzji Skaergaard podano na rycinie 6.6.

Kompleks Cuillin na wyspie Skye (Szkocja) zbudowany jest z pery-dotytów (1250 m) i gabr oliwinowych, które podzielono na alliwality (1700 m), eukryty (2000 m) i gabra (600 m). Podziału tego dokonano na podstawie składu

Ca* Mg^: Fe
• 43^:0^;57
• 40:1=59
- 41 11=48
- 40=21=39	i
- 38 27=35	o
- 35=33 = 32
- 35=35=30
■ 35=37 = 28

| - 36-38=26 o - 37 3S-M

An

r30

•33

33.5

37

38

-38,5

39 43

44.5

53

55

57

59 63 -67

Ryc. 6.6. Rozmieszczenie faz kumulacyjnych (linia ciągła) i interkumulacyj-nych (linia przerywana) oraz ich skład chemiczny w skalach warstwowanej intruzji Skaergaard (Wager i Brown, 1968)

Sg strefa górna, Sś - strefa środkowa, Sd - strefa dolna, a. b, c jak na ryc. 6:4.