292 293

leżałoby stosować ją zawsze jedynie w ścisłej łączności z innymi metodami ba dań. To znaczy, nie traktować jej jako metody,-która może być pomocna bez do datkowego wsparcia np. za pomocąbadań eksperymentalnych, testowych, socjo metrycznych itp. Szczególnie przydatna okazuje się w bliższym sprecyzowaniu problemów badawczych i hipotez roboczych. Choćby więc z tego tylko powodu warto docenić ją w badaniach pedagogicznych.

X. METODA BIOGRAFICZNA

Poza omówionymi w rozdziałach II—IX metodami badań pedagogicznych, coraz częstsze zastosowanie — szczególnie w pedagogice społecznej — znajduje metoda biograficzna (por. A. Nowak, 1998, s. 99-111; T. Pilch, 1995, s. 67-69). Wcześniej wspomniano o niej także w przeglądzie technik analizy dokumentów. Tutaj natomiast omawia się ją jako jedną z podstawowych metod badań pedagogicznych, ale charakteryzującą się jej tylko właściwą osobliwością.

Najpierw dokonuje się ogólnej charakterystyki metody biograficznej wraz ze zwięzłym zarysem jej historii. Następnie omawia się dwie różne odmiany metody biograficznej, do których zalicza się metodę monograficzną i metodę indywidualnych przypadków. W zakończeniu rozdziału mowa jest o zaletach i wadach metody biograficznej.

1. Opis metody biograficznej

Jak dotąd metoda biograficzna szersze zastosowanie znalazła szczególnie w badaniach socjologicznych. Występuje tam również pod nazwą metody badań biograficznych, metody dokumentów autobiograficznych lub biograficznych albo metody „dokumentów osobistych” czy „dokumentów ludzkich”. Ostatnio coraz częściej stosuje się jątakże w badaniach pedagogicznych i psychologicznych.

Osobliwość metody biograficznej

Niezależnie od terenu czy dziedziny badań, w jakiej się ją wykorzystuje, ma ona swą niepowtarzalną osobliwość. Osobliwość ta polega na tym, że metoda biograficzna jest w istocie nade wszystko pewnym konglomeratem różnych innych metod badawczych łącznie z ich technikami, obejmującym zwłaszcza analizę dokumentów, obserwację, metodę sondażu i metodę dialogową. Stąd też przypomina ona bardziej określony typ badań pedagogicznych (por. M. Łoboc-ki, 1999, s. 152-157), niż metodę badawczą w ścisłym znaczeniu tego słowa. Po prostu pozbawiona jest znamion samodzielności, jaka przysługuje na ogól wszystkim pozostałym metodom badań pedagogicznych. Toteż można powiedzieć, że metoda biograficzna nie jest de facto metodą samodzielną. Zastosowanie jej wy maga zawsze odwołania się co najmniej do jednej lub kilku innych samod/iel nych metod albo technik badawczych.