2tom229

5. MASZYNY ELEKTRYCZNE 460

Łożyska toczne wykonane ze stali łożyskowej mogą być stosowane do pracy w temperaturze do + 12CPC, jednak przepisy dotyczące maszyn elektrycznych ograniczają dopuszczalne przyrosty temperatury do 60°C, a zatem temperaturę pracy do + 100‘C.

Jednym z podstawowych czynników decydujących o prawidłowej pracy łożyska jest jego właściwe pasowanie przy osadzaniu na wale i w oprawie, czyli prawidłowy montaż łożyskowania.

Przy montażu łożysk należy:

—    przestrzegać zachowania czystości,

—    używać właściwych narzędzi,

—    ustalać kolejność montażu w celu wyeliminowania pomyłek,

—    chronić wszystkie części przed zanieczyszczeniami i korozją.

Przed przystąpieniem do zakładania łożysk należy sprawdzić prawidłowość wykonania miejsc ich osadzenia, usunąć zauważone drobne uszkodzenia z powierzchni osadczych, w miarę potrzeby stępić ostre krawędzie i umyć w nafcie wszystkie części przewidziane do montażu. Łożysk nowych zasadniczo myć nie trzeba, natomiast jeśli montuje się łożyska używane, to należy je umyć również w nafcie.

Powierzchnie montażowe, tj. czopy i oprawy, przed założeniem łożysk powinny być posmarowane olejem lub smarem plastycznym w celu ułatwienia montażu i ochrony przed korozją. Podczas demontażu łożysk należy używać typowych narzędzi, np. ściągacza.

W eksploatacji łożysk istotną rolę odgrywają uszczelnienia, z których najbardziej rozpowszechnione są uszczelnienia filcowe. Podstawowym zadaniem uszczelnienia jest ochrona łożyska przed przenikaniem do niego wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń i wilgoci.

W celu polepszenia warunków pracy łożysk tocznych i wykorzystania ich maksymalnej trwałości są stosowane różne rodzaje smarowań, zależne od warunków eksploatacyjnych łożyska.

Wyróżnia się smarowanie: olejowe, smarami stałymi lub mgłą olejową.

Dla prawidłowej pracy łożysk tocznych potrzebne ilości smaru są niewielkie. W maszynach, zwłaszcza dużych mocy, ułożyskowania są wyposażone w automatyczne regulatory smaru, umożliwiające dopełnienie smaru podczas ruchu maszyny. Nadmiar smaru w łożyskowaniu powoduje m.in. podwyższenie temperatury łożyska.

Każdy smar stosowany do smarowania łożysk tocznych traci po pewnym okresie właściwości smarne. Dlatego konieczna jest okresowa wymiana smaru. Czas, po jakim smar należy wymienić częściowo lub całkowicie jest nazywany okresem smarowania. Jest on podawany w godzinach pracy łożyska (np. dla łożyska kulkowego 6208 pracującego przy prędkości 3000 obr/min okres dosmarowywania smarem stałym wynosi ponad 5000 h).

5.7.14.4. Zasady prawidłowej eksploatacji łożysk ślizgowych

Łożyska nowej maszyny rzadko się grzeją lub zacierają. Zbyt szybkie zużycie się łożyska może być spowodowane tarciem półpłynnym lub półsuchym powstającym jako skutek:

—    zaniedbania terminów smarowania, braku kontroli poziomu oleju w łożyskach lub zbiornikach, zastosowania niewłaściwego materiału smarnego;

—    zanieczyszczenia łożyska przez wpływy zewnętrzne lub dopływ zanieczyszczonego produktu smarnego;

—    wadliwie działającego osprzętu smarowniczego.

Temperatura łożyska pracującego wzrasta do pewnej granicy, po przekroczeniu której pojawia się niebezpieczeństwo przerwania warstewki smarnej i zatarcia łożyska. Temperatura łożysk powinna być systematycznie kontrolowana. Przepisy dotyczące maszyn elektrycznych ograniczają dopuszczalne przyrosty temperatury łożysk ślizgowych do

50°C, a zatem temperaturę ich pracy do + 90 C. Jeśli temperatura łożyska przekracza temperaturę dopuszczalną, maszynę należy zatrzymać i zbadać przyczynę nadmiernego nagrzewania się łożyska (np. sprawdzić, czy zastosowano właściwy produkt smarowniczy, czy produkt smarowniczy nie jest zanieczyszczony, czy łożysko nic jest nadmiernie obciążone itp.).

VV normalnych warunkach pracy łożysk ślizgowych olej należy zmieniać raz na 6 miesięcy. W warunkach niekorzystnych wymiana oleju powinna się odbywać co 3 miesiące. Przy każdej wymianie oleju łożysko należy dokładnie przemyć używając do tego nafty lub oleju napędowego, pozostałości natomiast po tych rozpuszczalnikach

I    należy całkowicie usunąć, przepłukując łożysko olejem wrzecionowym lub maszynowym.

Zużycie oleju maszynowego lub smaru stałego w łożyskach ślizgowych zależy od sposobu doprowadzania oleju, lepkości oleju, luzu łożyskowego, budowy łożyska, temperatury itp. Łożyska ślizgowe o smarowaniu ręcznym, kroplowym, knotowym,

I    igłowym, poduszkowym muszą być smarowane 2 razy w ciągu zmiany (np. na każde

łożysko ślizgowe o średnicy czopa 30^-100 mm przyjmuje się przeciętnie zużycie 1,3 g na 8 h). Łożyska samosmarowne nasyca się olejem raz do roku przez pół godziny. Łożyska ślizgowe z tworzyw sztucznych nie wymagają smarowania, a do odprowadzania ciepła tarcia służy woda.

Maszyny większej mocy mają łożyska ze smarowaniem obiegowym przy ciśnieniu wymuszonym specjalnymi pompami.

W maszynach większych mocy temperatura łożysk powinna być kontrolowana za pomocą wbudowanych termometrów lub specjalnych czujników, wyposażonych w styki do sygnalizacji zdalnej.

Przepisy eksploatacji maszyn elektrycznych większych mocy, np. prądnic synchronicznych czy silników w urządzeniach napędowych I grupy, wymagają dokonywania okresowo pomiaru drgań łożysk, a także sprawdzania jakości oleju doprowadzanego do łożysk oraz sprawdzania zabezpieczeń pomp oleju w układzie smarowania łożysk.

5.7.15. Zasady organizacji pracy przy eksploatacji maszyn elektrycznych

Maszyny elektryczne należą do urządzeń energetycznych objętych przepisami ustawy o gospodarce paliwowo-energetycznej. Z ustawy i wydanych na jej podstawie zarządzeń wynika, żc maszyny elektryczne, jak i inne urządzenia elektryczne, muszą być eksploatowane wg szczegółowych zasad eksploatacji ustalonych przez odpowiednie przepisy. Za prowadzenie eksploatacji wszystkich urządzeń energetycznych odpowiedzialne są odpowiednie służby energetyczne, do których zalicza się:

— osoby sprawujące kierownictwo i dozór nad eksploatacją urządzeń energetycznych; — osoby prowadzące bezpośrednio eksploatację, tzn. pracowników obsługujących urzą-

Idzcnia oraz wykonujących czynności związane z ich konserwacją i naprawami.

W Zarządzeniu Ministra Przemysłu z dnia 15 marca 1989 r. (Monitor Polski z 1989 r. ^nr 8, poz. 75) podano, że eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych mogą zajmować się osoby, które oprócz wymagań wynikających z taryfikatorów kwalifikacyjnych spełniają dodatkowe wymagania kwalifikacyjne w zakresie gospodarki energetycznej.

I    Dodatkowe wymagania kwalifikacyjne dotyczą osób zatrudnionych na stanowiskach

pracy: kierownictwa, dozoru lub eksploatacji. Spełnienie dodatkowych wymagań kwalifikacyjnych stwierdza się na podstawie egzaminu obejmującego sprawdzenie znajomości Przepisów i zasad eksploatacji, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy oraz specyfiki eksploatowanych urządzeń i instalacji energetycznych (np. prądnicesynchronicz-

|^ne’ zespoły prądotwórcze, elektryczne urządzenia napędowe).

Zadaniem służb energetycznych jest m.in. racjonalne gospodarowanie energią elektryczną oraz mocą czynną i bierna. W celu ograniczenia zużycia energii, wszystkie maszyny