301

Landart

Landartem, określanym także jako sztuka krajobrazu czy sztuka ziemi, nazywamy kierunek powstały w latach 60. ubiegłego stulecia, którego obszarem działania i źródłem materiałów jest środowisko naturalne. Ta działalność artystyczna ma na celu twórcze zagospodarowanie i zaaranżowanie krajobrazu w taki sposób, aby efekt pracy stał się jego integralną częścią. Dlatego landart jest niekiedy traktowany jako „sztuka poza galerią”, gdyż powstałe dzieła można zobaczyć prawie wyłącznie w plenerze. Do kształtowania przestrzeni ziemi, rozumianej jako tło, w które może wkroczyć sztuka, wykorzystuje się - oprócz materiałów - również naturalne procesy, takie jak czynniki atmosferyczne czy erozja. Dla twórców landartu najważniejsze jest ukazanie przemijania i obserwowanie zmienności otoczenia oraz niezauważalnych przemian natury, i dlatego niektóre aranżacje landartowe trwają zaledwie kilka chwil, co pozwala jedynie na udokumentowanie projektowe i wykonawcze ich istnienia.

Pierwszymi, którzy uczynili krajobraz obszarem działalności artystycznej, byli Christo Javacheff (Bułgaria) i Jeanne-Claude Denat de Guiłlebon (Francja). Już w 1961 roku na miejskim obszarze publicznym powstały „Paczki z doków”, czyli zapakowane urządzenia na przystani w Kolonii, a rok później na ulicy Visconti w Paryżu żelazna kurtyna z beczek, którą wielokrotnie jej autorzy powtarzali w rozmaitych przestrzeniach krajobrazowych i architektonicznych. Obaj panowie swoje artystyczne działania przenieśli również na grunt amerykański: przegrodzili Wielki Kanion Kolorado pomarańczową kurtyną o wysokości około 42 metrów, która wisiała tam przez 28 godzin, otoczyli różową tkaniną (około 70 metrów szerokości) 11 wysp w pobliżu Miami. Christo skonstruował w Kalifornii sześciometrowej wysokości ogrodzenie, które rozpościerało się na długości ponad 30 kilometrów. W Australii natomiast wspólnie „opakowali folią” wybrzeże.

Przedstawicielami konceptualnego podejścia do krajobrazu byli Denis Oppenheim oraz Carl Andre. Pierwszy fotografował się w środowisku naturalnym, natomiast drugi utworzył na opuszczonym placu zabaw dla dzieci w Nowym Jorku konstrukcję z kamieni (Lament for the Children) oraz krajobrazową rzeźbę z 36 głazów, która nawiązywała do sąsiadującego cmentarza („Pole Kamienia” w Hartford Connecticut).

Większą popularnością cieszyli się jednak twórcy landartu „monumentalnego" - m.in. Michael Hei-zer i Robert Smithson. Heizer w 1969 roku przetransportował granitowe głazy (30-, 52- i 70-tono-we) z masywu Sierra Nevada na tereny depresji pustynnej w stanie Nevada, a trzy lata później zaaranżował tam „podwójne zaprzeczenie” - usunął 240 ton kamienia w celu uzyskania w kanionie poprzecznej szczeliny. Artysta czerpał także inspirację z nasypów indiańskich, czego rezultatem były kurhany w pobliżu rzeki Illinois Effigy Tumuli, ilustrujące pięć zwierząt wodnych: nartnika, suma, węża, żabę i żółwia morskiego. Smithson jest natomiast twórcą 500-metrowej „Spiralnej grobli" na Wielkim Jeziorze Słonym w Utah, do której utworzenia zużył 6 tysięcy ton ziemi i kamienia. Inspiracją do tego typu działań była prawdopodobnie fascynacja wizją katastroficzną oraz chęć szokowania społeczeństwa tak śmiałą ingerencją człowieka w środowisko naturalne.

ABC Florystyki j 307