31 [1600x1200]

I. Mechanizmy dziedziczenia

■ Cechy sprzężone z płcią

Chromosom Y zawiera głównie geny odpowiedzialne za powstanie męskich cech płciowych. Natomiast chromosom X zawiera geny kodujące białka niezbędne do prawidłowego funkcjonowania zarówno organizmu kobiety, jak i mężczyzny. Cechy r.iedotyczące płci, a kodowane przez geny : lokalizowane w chromosomie X, nazywamy cechami sprzężonymi z płcią. U męż--zyzn występuje tylko jeden chromosom X, więc mają oni tylko jeden allel każdego genu znajdującego się na tym chromosomie. Do ujawnienia się recesywnej cechy sprzężonej z płcią u mężczyzny wystarczy odziedziczenie tego genu po matce. Na chromosomie Y, odziedziczonym po ojcu, nie ma bowiem odpowiadającego mu allelu. Natomiast u kobiety recesywne cechy sprzężone z płcią ujawniają się jedynie w wypadku. gdy odziedziczy ona recesywny allel po obojgu rodzicach. Jest to niekorzystne dla mężczyzn ze względu na zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia u nich chorób genetycznych sprzężonych z płcią.

Jedną z takich chorób jest hemofilia, polegająca na zaburzeniu krzepliwości krwi. Kobiety chorują na nią tylko wtedy, gdy w obu chromosomach X mają allele recesywne warunkujące tę chorobę. Kiedy mają tylko jeden taki allel, są zdrowe, bo w drugim chromosomie występuje dominujący gen odpowiedzialny za prawidłową krzepliwość krwi. Kobiety, które nie chorują, ale mogą przekazać wadliwy gen potomstwu, nazywamy nosicielkami. Istnieje aż 50% prawdopodobieństwo, że choroba wystąpi u syna nosicielki.

Czy wiesz, że...

Najbardziej znaną nosicielką hemofilii była królowa Wiktoria. Wadliwy gen odziedziczyło jej liczne potomstwo. Tym sposobem hemofilia rozprzestrzeniła się iv królewskich rodzinach Hiszpanii. Niemiec i Rosji.

Dlaczego daltonistami częściej są mężczyźni niż kobiety?

1 aitonizm jest wadą polegającą na zaburzeniach w rozpoznawaniu barw, downie czerwonej i zielonej. Wada ta jest recesywną cechą sprzężoną z płcią.

matka nosicielka    matka daltonistka

	X^d	X^D		x^d	x^d
x^d	x^dx^d	X^DX^d	f x^d	x^dx^d	x^dx^d
Y	X^dY	X°Y	£ v	X^dY	X^dY
			o'

matka nosicielka

matka daltonistka

X^d	x^d
I^- X^D X^DX^d	X^DX^d
,g Y X^dY	X^dY

X° X^d

X°X^D	X^DX^d
X°Y	X^dY

3 Kobieta będzie daltonistką jedynie wtedy, gdy jej ojciec i matka sq daltonistami lub gdy ojciec jest daltonistę, a matka - nosicielką.

g Aby urodził się chłopiec daltonista. wystarczy że matka będzie daltonistką lub nosicielką wadliwego genu. Geny ojca są w tym wypadku bez znaczenia, gdyż przekazuje on synowi chromosom X na którym nie ma odpowiadającego allelu.